Wim Willems is wethouder in Apeldoorn, hij is groot voorstander van het sensorenregister. 'We hebben precies in kaart wat er onder de grond zit aan kabels en leidingen. Als je daar als inwoner of ondernemer iets over wilt weten, bijvoorbeeld in verband met graafwerk, dan kun je dat via een KLIC-melding opvragen. Maar wat dat kastje aan die lantaarnpaal daar doet, dat weten we niet. En dat past niet in de transparantie die we voorstaan. Een register geeft inzicht in waar sensoren zich bevinden in de openbare ruimte, welke data ze verzamelen en wie de eigenaar is. Daartoe moeten eigenaren van de sensoren de informatie over hun apparaten beschikbaar maken, bijvoorbeeld de locatie, zodat ze op een (digitale) kaart kunnen worden gepresenteerd.'

In 2020 zocht de wethouder contact met Frank Tierolff, bestuursvoorzitter van het Kadaster, een van de belangrijkste spelers als het gaat om het houden van openbare registers. 'Er werd al een tijd gepraat over een register, maar wij wilden gewoon gaan bouwen in plaats van weer een rapport schrijven.' Er werd samenwerking gezocht met onder meer BrabantStad, de G40, de VNG en het ministerie van BZK. 'En in de zomer van 2021 was er een werkend prototype dat in meerdere steden in een pilot werd uitgetest. Met succes. De volgende stap is dan het regelen van de governance. Wat je wilt is dat we er vanuit landelijk perspectief voor zorgen dat we als gemeenten zo transparant mogelijk zijn.'

Opmaat

Wat Willems betreft vormt dit de opmaat voor een landelijk sensorenregister. 'In de 344 gemeenten die ons land telt vinden er allerlei pilots plaats met vergelijkbare registers; van groot tot klein. Intussen ontwikkelen we ook in Apeldoorn gestaag door, maar het mooiste is natuurlijk als dit een landelijke schaal krijgt en dat we allemaal kunnen profiteren van dezelfde kennis. 'Amsterdam was de eerste gemeente met een sensorenregister. Eigenaren van sensoren, camera’s en andere meetapparaten in de hoofdstad zijn verplicht om zich te melden en registreren. 'Dat is in opdracht van de gemeenteraad gebeurd,' weet Willems. 'Het Amsterdamse sensorenregister is ontwikkeld op basis van dezelfde techniek als dat van ons, dus samenwerking en aan elkaar koppelen is prima te organiseren.'

Gevoelige informatie

Apeldoorn is inmiddels met meer dan duizend sensoren een echte smart city. En dat geeft de gemeente een grote verantwoordelijkheid. 'Een burger zal zich bij vragen over sensoren in de openbare ruimte in eerste instantie tot de gemeente richten die de openbare ruimte beheert en controleert. We moeten er met private partijen voor zorgen dat de privacy van onze inwoners goed geregeld is. Wat wordt er gemeten, waarom en voor wie? Inwoners moeten daar inzicht in kunnen krijgen, zodat ze kunnen controleren of er geen persoonlijke of gevoelige informatie wordt verzameld zonder hun toestemming. Neem de sensoren die de bezetting op parkeerplaatsen meten. Registreren die alleen de hoeveelheid auto’s of ook de kentekens van de geparkeerde auto’s? Crowd management-technologie kent ook privacygevoelige kanten. Inwoners en bezoekers moeten kunnen weten wat er met hun data gebeurt. En ja, dat kan tot gevolg hebben dat er zaken naar boven komen die niet AVG-proof zijn. Daar moeten we niet voor weglopen, die moeten we aanpakken.'

Basisregistratie

In een stuurgroep met onder meer BZK en de VNG, wordt onderzocht of en hoe de verschillende pilots kunnen leiden tot een landelijk sensorenregister. Niet alleen van gemeenten, maar samen met provincies en rijk. Wat moet er geregeld worden qua interbestuurlijke afspraken en standaarden, hoe zorgen we dat randvoorwaarden zoals financiering en governance geborgd zijn? Wat Willems betreft mag dat wel wat sneller. 'Laten we nou niet jaren gaan praten over de governance. Gemeenten hebben er nog last van dat het met de registratie van kabels en leidingen zo lang geduurd heeft. Laten we met de sensorenregistratie tempo maken en ervoor zorgen dat we de informatie over sensoren vanuit de bron beschikbaar stellen als onderdeel van een breder (federatief) datastelsel. Die sensoren hangen er, dus we moeten daar wat mee. We kunnen leren van de ervaringen die zijn opgedaan in de pilot; voor een sensorenregister dat haalbaar en schaalbaar is. Wat mij betreft wordt het gewoon een van de basisregistraties.'

'Gemeenten hebben er nog last van dat het met de registratie van kabels en leidingen zo lang geduurd heeft, laten we nou met de sensorenregistratie niet te lang wachten. Die sensoren hangen er, dus we moeten daar wat mee. En we hebben een sensorenregister dat haalbaar en schaalbaar is. Wat mij betreft wordt het gewoon een van de basisregistraties.'