Het jaar 2023 wordt een sleuteljaar voor de informatiesamenleving. Nederland kent eindelijk een coördinerend bewindspersoon op dit gebied in de persoon van de staatssecretaris voor Digitalisering. Dit geeft een duidelijk signaal dat digitalisering een onderwerp is dat politiek-bestuurlijke aandacht verdient in alle lagen van het openbaar bestuur.
In de Kamerbrief Hoofdlijnen Beleid voor Digitalisering kondigde de staatssecretaris aan dat de rijksoverheid ‘meer dan voorheen normerend [zal] optreden’ en ‘hoe kabinet, medeoverheden en samenleving aan het roer komen te staan van digitalisering en publieke waarden centraal stellen’. Zeer recent heeft de staatssecretaris deze ambities opgevolgd met een uitvoeringsplan in de vorm van de Werkagenda Digitalisering, waaronder ook een actielijn ‘anticiperen op nieuwe digitale technologie’.
Dit trendrapport mag in hetzelfde licht worden bezien: we willen als openbaar bestuur regie hebben op de inzet van nieuwe digitale technologie, zodat we deze in een maatschappelijk verantwoorde richting kunnen sturen. De ervaring leert namelijk dat digitalisering onze wereld meer verbonden en daarmee ook potentieel complexer maakt. Technologische ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op en het is niet vanzelfsprekend om als gemeentebestuurder daarvan steeds op de hoogte te zijn.
Tegelijkertijd vraagt het oplossen van maatschappelijke vraagstukken wel degelijk de inzet van digitale technologie. Denk bijvoorbeeld aan de huidige woonopgave, de bestrijding van armoede en schuldenproblematiek en de duurzaamheidstransitie. Bovendien is een veilige, inclusieve en verantwoorde inzet van digitale technologie zélf een maatschappelijke opgave. In dat kader vragen de bestuurders die zijn geïnterviewd voor dit rapport zich af: hoe regelen we de doorontwikkeling van bevoegdheden naar de gemeenten bij cyberveiligheid? Ga ik transparant om met de inzet van sensoren in mijn gemeente? Hoe voorkom ik de verspreiding van desinformatie in mijn gemeente? En hoe waarborg ik dat de digitale samenleving inclusief en toegankelijk blijft voor iederéén?
Met het Trendrapport Informatiesamenleving 2023 biedt de VNG gemeentebestuurders een selectief overzicht van maatschappelijke, technologische en organisatorische ontwikkelingen in de informatiesamenleving die uw aandacht verdienen. De jaargang 2023 vormt de derde editie van dit jaarlijks terugkerende rapport. Deze keer staan de onderwerpen registratie van sensoren en algoritmen, desinformatie, de digitale ruimte en digitale veiligheid centraal. Dat betekent dat onder meer de volgende vraagstukken worden behandeld: hoe organiseren we de juiste checks and balances bij de inzet van digitale technologie? Wat is de impact van desinformatie op onze democratische rechtsorde? En hoe kunnen we als overheden sturen op een digitale ruimte die meer gestoeld is op publieke waarden?
Dit najaar heeft de VNG-commissie Informatiesamenleving een nieuwe samenstelling gekregen, met kersverse bestuurders die staan te springen om in 2023 aan de slag te gaan met deze strategische vraagstukken. Het komend jaar zal immers ook het jaar zijn waarin er weer wordt gewerkt aan een nieuwe gemeentelijke digitale agenda die de strategie zal vormen op de middellange termijn. Dit trendrapport heeft als doel om ontwikkelingen in de informatiesamenleving te duiden, u als bestuurder te inspireren en bovendien te activeren om de politiek-bestuurlijke dialoog hierover te voeren.
Peter Snijders, voorzitter VNG-commissie Informatiesamenleving, lid VNG-bestuur en burgemeester van Zwolle en Nathan Ducastel, beleidsdirecteur Informatiesamenleving VNG en directeur VNG Realisatie
