Tijdens de tweede Nationale Recycleweek, vorige maand, was er extra aandacht voor de inzameling van elektronisch afval, ook wel e-waste genoemd. Stichting Wecycle (zie kader) voerde campagne om de inzameling te stimuleren en verwees naar de verschillende inzamelpunten.

Ook in voorbeeldgemeente Ede is er ruim aandacht voor deze afvalstroom. ‘Ede wil geen e-waste in het restafval, want dan gooi je eigenlijk goud weg’, zegt wethouder Lex Hoefsloot (GroenLinks). In elektronica zitten edelmetalen zoals goud verwerkt. Recycling is dus goed voor het milieu, ook vanwege de eveneens verwerkte schadelijke stoffen.

Voor elektronicaproducenten geldt sinds 2019 de Europese wettelijke doelstelling om 65 procent e-waste in te zamelen. Dat percentage wordt niet gehaald, al werd het oude doel van 45 procent altijd wel gehaald. De inzameldoelstelling geldt voor alle elektronica die in de drie voorgaande jaren gemiddeld op de markt is gebracht. Uitvoeringsorganisaties Wecycle en WEEE Nederland haalden in 2019 48 procent van alle e-waste op.

Vertekend beeld

‘Niemand vindt dit leuk, en zeker niet de staatssecretaris die moet rapporteren aan Brussel’, verklaart directeur Jan Vlak van Wecycle. ‘Daarom gaat de organisatie veranderen. Het producentenlandschap is versnipperd met tien verschillende producentenorganisaties en twee uitvoeringsorganisaties. Vandaar dat een overgrote meerderheid van de producenten de Stichting OPEN heeft opgericht, de Organisatie Producentenverantwoordelijkheid E-waste Nederland. Die heeft een algemeenverbindendverklaring aangevraagd bij het ministerie van IenM, waarmee alle producenten moeten bijdragen om doelen te halen. We verwachten daarover nog voor 1 januari een definitief besluit.’

Zonnepanelen

De verkoop van producten groeit harder dan de inzameling, en dat is een moeilijkheid. Wecycle zamelde in 2019 in vergelijking met 2018 11 procent meer e-waste in. ‘Dat is fors en daar zijn we best trots op, maar in 2019 stegen de verkopen van elektrische apparaten veel harder. Daardoor is het moeilijk de doelstelling te halen. Dat heeft te maken met het feit dat ook zonnepanelen onder de regeling vallen. De verkoop daarvan groeit ongelofelijk hard, maar die panelen worden de komende tien tot vijftien jaar nog niet ingezameld. Datzelfde geldt voor e-bikes die nu massaal worden verkocht. Dat vertekent het beeld. We brengen daarom de inzameldoelstelling met en zonder zonnepanelen in beeld. Zonder zitten we op 58 procent, dat is een behoorlijke stap in de goede richting. Wecycle zal zich verder meer moeten inspannen op groot witgoed, waarvan veel wordt opgehaald door de metaalhandel, die niet optimaal recyclet.’

Wethouder Hoefsloot somt desgevraagd de afvalcijfers op die Ede tot voorbeeldgemeente maken. Ede zit momenteel op 107 kilo restafval per huishouden per jaar en scoort daarmee goed voor dit moment. ‘Natuurlijk zijn de doelstellingen richting 2025 een stuk scherper, daar moeten we nog een slag maken.’ De gemeente doet extra haar best om e-waste in te zamelen. En de opbrengst steeg sinds 2016, toen het nieuwe afvalbeleid door de gemeenteraad werd vastgesteld, van vier naar vijf kilo per inwoner. ‘Uit de sorteeranalyse van het afval blijkt dat iedere inwoner per jaar gemiddeld 0,8 kilogram e-waste weggooit als restafval. Landelijk ligt dat ongeveer 50 procent hoger.’

Het inleverpunt staat vrijwel vooraan in de milieustraat

Ede scheidt ruim 80 procent van alle e-waste, geregistreerd via het aanbod bij de milieustraat, de milieubus en de kringloopwinkel. De apparaten die ingeleverd worden via andere inzamelpunten en door Wecycle ingenomen, zijn niet meegerekend. ‘Het totaalcijfer ligt dus nog hoger.’

Hoefsloot zegt dat het succes zit in de communicatie. En dan gaat het niet alleen over het schrijven van de juiste brief, maar over de hele communicatielijn. Die begint in het gemeentehuis, maar ook de regionale afvalinzamelaar ACV speelt een belangrijke rol. ‘We hebben in tien jaar tijd dit proces stapsgewijs verbeterd en zijn continu gericht op verdere verbetering.’

Winst

Volgens de wethouder valt er nog altijd winst te behalen. Maar kijkend naar de cijfers, zal die in Ede heel klein zijn. Een innamepercentage van 100 procent is volgens hem een utopie. ‘Een half jaar geleden hebben we onze milieustraat helemaal opnieuw ingericht. Het inleverpunt van batterijen en e-waste staat vrijwel vooraan in de milieustraat, waar ook een ophaalpunt zit van onze kringloopwinkel Restore. Is een apparaat nog goed, dan gaat het daarnaartoe. Is het kapot, dan gaat het in de container van Wecycle. We zijn ook bezig om onze milieubus voor klein chemisch afval te vervangen door een bus die daarnaast ook elektrische apparaten kan inzamelen.’

Gemeenten vormen voor Wecycle het belangrijkste inzamelpunt. Directeur Vlak is zeer tevreden over de samenwerking. Wel noemt hij enkele zaken waar extra accent op gelegd kan worden. Zo zouden de openingstijden van de milieustraten ruimer kunnen. Verder wijst Vlak op het belang van andere goed bereikbare inleverpunten, en op de continuering van de intensieve samenwerking bij de voorlichting richting inwoners. ‘Uit onderzoek blijkt dat de kennis over inleverplekken, inzamelbakken en recyclen fors is toegenomen. In 2017 lag de inleverintentie rond de 70 procent, nu is dat 80 procent. Een indicatie dat het de goede kant opgaat.’

Onzichtbare stroom

Andersom is Hoefsloot tevreden over de al jarenlange samenwerking met Wecycle. De wethouder ziet dan ook niet zozeer verbeterpunten in de samenwerking, maar signaleert wel een gebrek in de afvalketen. ‘Als gemeente hebben we nauwelijks samenwerking met het bedrijfsleven, terwijl juist daar veel apparaten worden ingeleverd. Een link met de detailhandel en de webshops is er voor de gemeente vrijwel niet. Het is een onzichtbare stroom waar wij als lokale overheid geen zicht op hebben, en ik betwijfel of de rijksoverheid dat wel heeft. Vanuit het streven naar een circulaire economie zou het goed zijn als de overheid meer zicht krijgt op die stromen. Er wordt nu te veel overgelaten aan de markt en het bedrijfsleven om het te regelen.’

Vlak ziet Ede als een schoolvoorbeeld waar het gaat om de inzameling van e-waste, maar roemt ook de samenwerking met Road2Work, het bedrijf dat participatie, re-integratie en inzameling en recycling van e-waste combineert, daarbij gefaciliteerd door de gemeente via de regionale afvalverwerker ACV. ‘Daar laten we e-waste sorteren en demonteren door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. We verbinden de sociale en circulaire economie en dat levert een win-winsituatie op voor het milieu en voor mensen die re-integreren. Gemeenten zijn daar, in het kader van de invulling van de Participatiewet, ook bij gebaat.’

Social return

Hoefsloot: ‘We zijn zeer blij dat inwoners via Road2Work de kans krijgen weer deel te nemen aan de samenleving. Social return is een sterke kant van Ede, we passen samen met ACV hetzelfde concept toe in het SamenWerkBedrijf, waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in de buitendienst werken. Dat doen we ook via Restore, het bedrijf waar mensen onder andere afgedankte fietsen een tweede leven geven. We zoeken op allerlei manieren naar activiteiten die we door deze groep inwoners zinvol kunnen laten uitvoeren.’