De meeste kwetsbare mensen worden door de overheid het slechtst geholpen. Deze uitspraak heb ik vaker gedaan, en ik blijf haar herhalen totdat dit niet langer nodig is. Want het gaat me aan het hart. Inwoners en gezinnen met een multiproblematiek kunnen niet op de juiste manier geholpen worden, omdat de overheid daar niet op is ingericht. Deze inwoners komen met meerdere overheidssystemen in aanraking. Maar deze systemen zijn ingericht op enkelvoudige problemen, op mensen met ‘alleen maar’ een schuld of ‘alleen maar’ een zorgbehoefte. Als het om meerdere problemen gaat, gaat het mis. Dan is maatwerk niet mogelijk.
Bestuurders willen een betrokken overheid zijn voor de mensen die dat het hardst nodig hebben. En toch lukt dat vaak niet. Over dit dilemma organiseerde VNG Risicobeheer onlangs een congres. Waarom verzanden onze goede bedoelingen vaak in procedures of een te eenzijdige gerichtheid op het behalen van resultaten? Waarom verliezen we onze bedoelingen uit het oog?  

Nederland is klaar voor een nieuw paradigma

Ik denk dat we momenteel tegen de grenzen aanlopen van neoliberale sturing door de overheid. Een overheid met marktwerking en concurrentie, met New Public Management en de focus op effectiviteit en efficiency. In de jaren 80 en 90 ontwikkelde zich een marktdenken waarin we onze inwoners gingen beschouwen als klant. Waarin we streefden naar een efficiënte aanpak, met meetbare doelen en een bedrijfsmatige omgeving als inspiratiebron.
Er is natuurlijk niets mis met efficiëntie en effectiviteit, maar als leidende publieke waarden zijn ze te mager en te eenzijdig. Er is meer nodig. Want anders verliezen we de bedoeling uit het oog: mensen verder helpen en zorg op maat bieden. Ik pleit voor een paradigmashift waarin naast effectiviteit, efficiency en rechtmatigheid de publieke waarde van de menselijke maat wordt toegevoegd. Ménselijke waarde, dat is een waarde die niet mag ondersneeuwen.
Bijvoorbeeld als het gaat om die multiprobleemgezinnen. Daar is de menselijke maat belangrijker dan het voldoen aan alle afzonderlijke regels van de verschillende systemen. Deze stap vergt veel van de overheid, en gemeenten hebben hierbij een cruciale rol. Het betekent dat we meer vertrouwen moeten geven aan professionals. Meer verantwoordelijkheid voor iemand die in een wijk bezig is met bijvoorbeeld schuldenproblematiek, taalachterstand én jeugdzorg.
Nederland is klaar voor een nieuw paradigma. Gelukkig is dat ook de teneur van de hoorzittingen over de uitvoering van beleid in de Tweede Kamer. Beleid dat zich laat leiden door de waarde van de menselijke maat. Laten we hier vandaag nog mee beginnen.