In 2023 komt een kwart meer asielzoekers naar Nederland, ruim 70.000. Waar moeten ze heen?
‘De situatie rond de instroom is minder nijpend dan vorig jaar rond deze tijd. Toen ging het om een kwestie van uren: waar moeten ze vanavond slapen? Nu kunnen we twee tot drie weken vooruit, wat natuurlijk nog steeds zeer krap is. Richting de zomer wordt het nog zorgelijker. Om het drama van vorig jaar te voorkomen, moet er daarom snel iets gebeuren. Daarbij ben ik afhankelijk van andere gemeenten die (nood)opvang beschikbaar stellen. Nu de spreidingswet is vertraagd, zal ik nog sterker een beroep moeten doen op hun solidariteit. Niet met de staatssecretaris of het kabinet, maar met elkaar.’

Wat vindt u van gemeenten die het op dit vlak laten afweten?
‘Op zijn zachtst gezegd ben ik daar niet blij mee. Dat gebrek aan onderlinge solidariteit tussen gemeenten begrijp ik slecht. In Nederland is er de afspraak dat de gemeenten de last samen moeten dragen. Dan kun je niet zeggen: dat doen de buren wel. Zolang mijn spreidingswet nog niet van kracht is, heb ik geen dwangmiddelen en blijft het leuren. Ik besef dat ik veel vraag van gemeenten, die ook al opvang voor Oekraïners verzorgen en statushouders huisvesten. We komen, op basis van de nieuwe cijfers, echter zo’n 20.000 plekken tekort. Gemeenten die tot nu toe weigeren, moeten daarom niet achteroverleunen totdat de wet – hopelijk – op 1 januari 2024 wordt ingevoerd, maar nu al een stap naar voren zetten. Gelukkig zijn er gemeenten die wel verantwoordelijkheid nemen, zoals Breda. Die gemeente stelde op korte termijn tijdelijk 500 plekken beschikbaar toen het laatst bijna misging.’

Hoe trekt u de stagnerende doorstroom van statushouders vlot?
‘In de eerste vier maanden zijn er 3.000 statushouders minder uitgeplaatst dan verwacht. Gemeenten zeggen onvoldoende woningen voor ze te hebben in de vastgelopen woningmarkt. Ik begrijp de zorgen van de VNG over de druk op de lokale voorzieningen, maar gemeenten hebben een taakstelling. Ik ga gemeenten dan ook opdragen meer woningen beschikbaar te stellen voor deze groep. Ze moeten in de tweede helft van dit jaar 27.300 statushouders huisvesten. Al die mensen moeten een plek krijgen buiten de azc’s. Die slibben helemaal dicht. Daarnaast gaan we hotelcapaciteit aanspreken om statushouders tijdelijk te huisvesten. Ook kijkt het kabinet hoe we het asielbeleid structureel opnieuw moeten inrichten. Het aantal ingewilligde asielaanvragen moet omlaag, meer in overeenstemming met andere Europese landen. Zo wordt Nederland niet onnodig aantrekkelijk.’