Smalle kronkeldijken, riviertjes met knotwilgen, vette weiden, de sloten even hoog als het maaiveld. Nergens in het Groene Hart is de stad ver weg, maar zo lijkt het wel. Al eeuwenlang zijn boeren hier de dragers van het cultuurlandschap. Je moest het flink ontwateren voor er koeien op konden lopen. De keerzijde: versnelde bodemdaling, problemen met de houten funderingen van woningen en meer uitstoot van broeikasgassen. In de belangenstrijd rond het peilbeheer wortelt het poldermodel.
Hoe beschermen, behouden en ontwikkelen we het landelijk gebied? Welke rol krijgen de boeren? Hoe gaan we om met bodemdaling en stikstof? Die vragen lagen op tafel bij een bezoek aan de gemeente Woerden, een van de cultuurhistorische steden in het Groene Hart. In een uitspanning in Kamerik vertellen burgemeester Victor Molkenboer en wethouders Mariëtte Pennarts-Pouw, Ad de Regt en Jacques Rozendaal over de specifieke problemen van Woerden. Op de slappe bodem verzakt alles, het telkens moeten ophogen van wegen en openbaar gebied is kostbaar. De gemeente heeft stedelijke problematiek, een groot landelijk gebied, een onofficiële centrumfunctie, maar niet de financiële status om alles overeind te houden.

Hoe gaan we om met bodemdaling en stikstof?

Voor de problematiek van stikstof in relatie tot de veranderingen in de agrarische sector ontbreekt het aan een heldere overlegstructuur. Het lukt niet een samenhangend plan te maken met alle partijen die betrokken zijn: ministeries, buurgemeenten, provincie, waterschappen, boeren, natuurbeheerders, etc. Om het werk goed te doen is veel nodig: duidelijkheid over verantwoordelijkheden, over de beschikbare middelen en het perspectief dat kan worden geboden. Verder zijn deskundige ambtenaren nodig die met de boeren overleggen over hun toekomst. Het college van Woerden praat weliswaar geregeld met een delegatie van boeren, maar heeft onvoldoende positie om te handelen. Al zien ze dat veel boeren bereid zijn een andere richting in te slaan. In de Gebiedscommissie Utrecht-West wordt wel interbestuurlijk samengewerkt, maar het rijk biedt geen duidelijkheid over de taken en verantwoordelijkheden.
De herstructurering van het landelijk gebied is een samenwerking van alle overheden. Het gesprek over het proces, over hoe we het samen gaan doen loopt, maar is nog niet afgerond. De provincies zijn verantwoordelijk voor de gebiedsprocessen, maar we weten niet welke besluiten zij moeten nemen, en evenmin wat dan de rol van gemeenten is. De politieke discussie gaat alleen over normen en doelstellingen, maar nooit over de uitvoering.
Het Groene Hart is van groot belang, ook voor de Randstad. Zo is het ook voor stad en land elders. Het Landbouwakkoord moet meer over uitvoering gaan. Laten we een gebiedsaanpak opzetten met duidelijke verantwoordelijkheden en middelen, ook voor gemeenten. Hoog tijd voor een nieuw poldermodel.