Financiële problemen of chaos in huis ontstaan niet zomaar. Waar een huishoudelijke hulp alleen naar de spullen kijkt, ziet de opruimcoach het hele plaatje. De aanleidingen voor chaos zijn legio, zegt Christa de Bos. Zij is opruimcoach bij Focus op orde uit Joure. De een raakt door de geboorte van zijn kind overdonderd, de ander ligt in scheiding of verliest een dierbare. ‘Wat je vaak ziet, is dat mensen de kop in het zand steken’, vertelt De Bos. ‘Als ze het overzicht kwijt zijn, door wat voor reden dan ook, bevriezen mensen. Het wordt te veel of ze weten niet hoe ze moeten beginnen. Wij zijn als opruimcoach vaak het steuntje in de rug of juist de stok achter de deur.’ 
De coach komt wekelijks over de vloer. In sessies van twee tot drie uur per keer proberen De Bos en haar collega’s inzicht te krijgen in de spullen en papieren. ‘Wij zien alles en je komt alles van mensen te weten. Dat maakt dat er een goede vertrouwensband moet zijn. Het zorgt ervoor dat je snel inzicht in de problemen krijgt.’  
Het beroep van opruimcoach of professional organizer is niet zo bekend. Christa de Bos en haar collega’s pleiten ervoor dat gemeenten meer weten over de mogelijkheden van het inzetten van deze vorm van hulpverlening. ‘Veel gebiedsteams weten niet van het bestaan van een organizer. Zolang ze daar niet mee in aanraking zijn geweest, kunnen ze het niet aan hun inwoners aanbevelen.’ 

Tact nodig
De gemeente Waadhoeke maakt sinds anderhalf jaar gebruik van een organizer. Vanuit het plattelandsteam worden nu vier mensen door een opruimcoach geholpen. Eerder zijn al vijf andere trajecten ingezet. De coach wordt door de gemeente via zorg in natura of via het persoonsgebonden budget (pgb) gefinancierd. Gebiedsteammedewerker Nynke Dijkstra van Waadhoeke zet de opruimcoach niet specifiek voor schuldhulpverlening in. ‘Daar is in eerste instantie Humanitas of uiteindelijk bewindvoering voor, maar soms snapt de inwoner niet wat de bewindvoerder zegt. Of er is tact in een gesprek nodig. Een coach kan dat als vertrouwenspersoon beter vertalen. De term opruimcoach vind ik dan ook te beperkt als je kijkt naar wat ze doen. De opruimcoach geeft grip op het leven, waardoor de inwoner de ruimte krijgt van onderliggende problematiek te herstellen.’  
De opruimcoach is in Waadhoeke tot nu toe ingezet bij mensen die meerdere problemen hebben. In de woningen heerst letterlijk een chaos. ‘In deze gevallen moet eerst orde komen voordat je aan de rest kunt werken. Wij hebben bijvoorbeeld een mevrouw die heel veel spullen uit een erfenis heeft gekregen. Ze kwam er niet doorheen en liep echt vast. Of ze probeerde het wel en ging daarin te ver. Dat werd haar emotioneel te veel. Dan is het heel mooi dat iemand gestructureerd helpt. De opruimcoach gaat er praktisch mee aan de slag. Dat geeft een mooie opening om de achterliggende problemen te ontdekken.’ 
De gemeente Weststellingwerf heeft al een aantal keer, met succes, een opruimcoach ingezet, zegt ‘vlechtwerker’ Ingeborg Massier: ‘Op het moment dat er sprake is van problematiek in het opruimen en organiseren van het huishouden, kan een opruimcoach veel voor een inwoner betekenen. We hebben het dan over situaties waarbij inwoners al langere tijd het huishouden in combinatie met andere taken zoals het ordenen van de administratie, niet kunnen overzien. Het lukt dan bijvoorbeeld niet om zaken geordend op te ruimen, of de inwoner weet niet goed welke administratie of andere spullen bewaard moeten worden of juist weggegooid kunnen worden. Het kan ook zijn dat iemand kleiner is gaan wonen en nu niet meer weet hoe zijn spullen op te ruimen omdat er minder ruimte is. Het is dan vaak chaos in huis en in het hoofd van de inwoner.’  

Luisteren
Volgens De Bos is niet het fysieke opruimen het belangrijkst, maar het luisteren naar de mensen. Ze geeft een voorbeeld. Een gescheiden vrouw kreeg de schulden van haar ex mee en was daar niet op voorbereid. Zij koos voor een bewindvoerder die haar naar een schuldenvrij leven hielp. De Bos: ‘Ze heeft mij gevraagd haar te helpen bij het krijgen van inzicht in de administratie. Ik help haar de maandelijkse inkomsten en uitgaven op een rijtje te zetten. Dat moet haar de regie teruggeven en daarmee het vertrouwen dat ze het uiteindelijk zelf kan. Dit geeft heel veel zelfvertrouwen. Zo krijg je het leven weer op de rit.’ 
In een casus van een collega van De Bos kwam een gescheiden vader van twee tieners niet meer uit de administratie, zegt ze. ‘Zijn vrouw deed dit altijd. Toen waren er al wat schulden. Na de scheiding wist hij niet hoe hij dit aan moest pakken en liet het op z’n beloop. De administratie was een puinhoop en hij vreesde het ergste. Via via kreeg hij de tip om een opruimcoach in te schakelen. Het gekregen visitekaartje heeft een halfjaar aan de koelkastdeur gehangen voordat hij de stap durfde te nemen.’ 

Als ze het overzicht kwijt zijn, bevriezen mensen

De opruimcoach is twee keer bij de gescheiden man thuis geweest. De hulp nam veel stress weg. ‘Door samen de administratie te ordenen en samen de problemen in kaart te brengen, kom je verder. Je geeft iemand inzicht en overzicht van de situatie. Dan zie je letterlijk dat de last van de schouders glijdt. Mensen zijn opgelucht.’ Uiteindelijk is hij naar de kredietbank gestapt en het schuldsaneringstraject ingegaan. ‘Het was voor hem wel duidelijk dat hij er zelf nooit alleen uitgekomen was.’ 

Bewaren
In de administratie gaat het enkel om functionaliteit, zegt De Bos. ‘Mensen zijn heel vaak bang om dingen weg te gooien. Alle salarisstrookjes van de afgelopen twintig jaar zijn bewaard, net als medische afspraken, of brieven van oude werkgevers. Mensen weten helemaal niet wat ze moeten bewaren. Polissen van verzekeringen van alle jaren, pensioenoverzichten van alle jaren: je hebt alleen de huidige polissen nodig. Een chaos van spullen en post geeft veel onrust. Het zijn allemaal losse verhalen uit het verleden. Met doorvragen komen mensen er zelf achter hoe belangrijk bepaalde dingen voor ze zijn. Dat inzicht dat ze krijgen dat ze zelf de touwtjes in handen hebben, is een eyeopener. Het is zo gaaf als die knop is omgezet.’ 

Dat de inzet van een opruimcoach schulden bij inwoners in Waadhoeke kan voorkomen, durft gebiedsteammedewerker Dijkstra niet te zeggen. ‘Daarvoor is het begrip nog te nieuw. De coach maakt wel overzichten van inkomsten en uitgaven. Op het administratieve gedeelte is wel meer inzicht. Alles komt aan het licht. Mensen durven weer de brieven open te maken. Daar win je al een heel stuk mee.’ 

Overbodig
Massier kan niet inschatten of Weststellingwerf de coach in de toekomst vaker zal inzetten. ‘Het kan zijn dat er eerst een toename is. Er zijn inwoners die al heel lang met dit probleem zitten waardoor een opruimcoach nodig is omdat lichtere hulpverlening of de voorliggende voorzieningen niet voldoende zijn. Door de inzet van opruimcoaches kunnen inwoners daarna zelfstandig verder. Een goede opruimcoach maakt zichzelf overbodig.’