Er ligt al een grote stapel adviezen klaar voor de informateurs, en er komt ongetwijfeld nog meer. Ook vanuit waterschappen, provincies en gemeenten. De boodschap zal weinig verrassingen opleveren: decentrale overheden werken graag samen met het nieuwe kabinet aan alle grote opgaven van Nederland na corona, maar dat kan alleen als we in staat worden gesteld om ons werk normaal te kunnen doen. Het grote financiële probleem van gemeenten moet eerst worden opgelost. Nu is dat geluid vanuit de VNG logisch, maar recent hebben twee belangrijke adviseurs van het kabinet een vergelijkbaar signaal gegeven.
De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) kwam met een advies met de mooie titel Rust-Reinheid-Regelmaat. Daarin wijst de ROB op de disbalans tussen taken, organisatie, bevoegdheden en bekostiging. Om financiële problemen te beheersen, moet die disbalans worden opgelost.
Ook de Afdeling advisering van de Raad van State doet aanbevelingen om de interbestuurlijke verhoudingen te verbeteren. De eerste aanbeveling: belast gemeenten de komende kabinetsperiode niet met aanvullende decentralisaties of nieuwe spelregels ten aanzien van de gedecentraliseerde taken. In de toekomst moeten decentralisaties beter worden voorbereid.

Decentralisaties moeten beter worden voorbereid

Punt twee: versterk de institutionele positie van de minister van BZK. Zorg ervoor dat hij meer bevoegdheid heeft als het gaat om wetten en begrotingsvoorstellen die de decentrale overheden direct raken. Ten derde: geef meer duidelijkheid over de positie en democratische legitimatie van de regio en benader schaalgrootte van gemeenten integraal. Als vierde aanbeveling: voorkom dat er behoefte is aan een permanente geschillenbeslechting door vooraf een goede raming te maken van de benodigde middelen. Een budgettair kader kan financiële zekerheid bieden voor de langere termijn.
En de laatste aanbeveling: zorg dat de decentrale overheden bij de kabinetsformatie betrokken worden, aan de hand van een gezamenlijke agenda.
De Raad van State constateert dat overheden zwaar belast zijn, en dat geldt vooral voor gemeenten. Hij adviseert met klem gemeenten de komende jaren niet nog verder te belasten, en de financiële positie van gemeenten structureel op orde te brengen. De lopende arbitragezaak over middelen voor jeugdzorg zou, als het RvS-advies wordt opgevolgd, de eerste en gelijk de laatste arbitrage zijn tussen bestuurslagen. Want een adequate financiële positie maakt verdere vormen van arbitrage overbodig.
U begrijpt dat wij als VNG volledig achter deze aanbevelingen staan. Ze bekrachtigen bovendien eens te meer de noodzaak van een Wet op het decentraal bestuur. Opvolging van al deze adviezen zal Nederland veel opleveren: rust, reinheid én regelmaat.