VNG Magazine nummer 6, 15 april 2022

Missing media-item.

Het zal aan de gemeentelijke formatietafel onder meer gaan over herstel van vertrouwen, door het werken vanuit de menselijke maat. Maar wat is eigenlijk de menselijke maat? En waarom is dat geen onschuldig principe? Ik onderscheid vier betekenissen.
Allereerst is de menselijke maat een poging om vanuit mensen te werken. Dat is voor gemeenten vooral een organisatieprincipe. Het gaat voor gemeenten over de manier waarop voorzieningen worden georganiseerd. Niet meer in langs elkaar heen werkende kolommen, maar rondom mensen, op een manier die past bij de situatie waarin zij verkeren. Dat vereist eerst en vooral interne veranderingen.
Daarnaast is menselijke maat een normatief principe: wat mensen nodig hebben is leidend. Maar wat hebben mensen nodig? Mogen zij dat zelf bepalen, of bepalen politiek en professional dat voor hen? Dat is vaak volstrekt verschillend. Politieke noties over het goede leven staan ver af van wat mensen zelf belangrijk vinden. Mogen mensen zelf ongezonde keuzes maken? Mogen ze ook niet participeren? Dat zijn confronterende vragen, want het politieke antwoord is meestal ‘nee’. Hoe menselijk is de maat dan eigenlijk?
Vervolgens is de menselijke maat ook een juridisch principe, dat naast het principe van rechtsgelijkheid staat. Omdat mensen en situaties zelden objectief in regelgeving te vangen zijn, opent dat de deur voor grote verschillen, die niet in een juridisch systeem te vatten zijn. Is dat eerlijk en juridisch te verdedigen? Werken vanuit de menselijke maat verdringt het juridisch perspectief. Dat is niet per se een beletsel, maar wel een complicatie.

Mogen mensen zelf bepalen wat ze nodig hebben?

Ten slotte vraagt menselijke maat om herontdekking van wat we deskundigheid noemen. Iedereen is mens, maar de menselijke maat richt zich op specifieke mensen. Mensen die in grote problemen verkeren. Die ’s ochtends niet weten of ze de avond halen. Ze verkeren in bestaansonzekerheid, elke minuut van de dag, dag in dag uit. Wetenschappelijke kennis en professionele vaardigheden hebben weinig voeling met hoe mensen de wereld dagelijks beleven. Wie de menselijk maat centraal stelt, moet in nederigheid aanvaarden dat alles wat we over ‘die mensen’ denken te weten beperkt van toepassing is. Wij zijn niet de deskundigen die het weten, maar leken die geen idee hebben waarover we het hebben.
De menselijke maat is een belangrijk principe dat elke overheid bezig moet houden. Maar het is makkelijker gezegd dan gedaan. Het heeft grote gevolgen. Om de menselijke maat tot stand te brengen moeten gemeenten die consequenties dragen. Ik hoop dat onderhandelaars zich dat realiseren. Je kunt de menselijke maat niet een beetje invoeren. Dan hebben mensen er niets aan. En dat zou nu juist de maat moeten zijn.

Martijn van der Steen, co-decaan NSOB en bijzonder hoogleraar EUR, steen@nsob.nl, @martijnvdsteen