Plato vertelt het verhaal van een schip waarop dwazen zonder kennis en sturing rondvaren, omdat ze stuurmanskunst niet herkennen. Hun onwetendheid en dedain voor daadwerkelijke kennis en vaardigheden sturen het schip uiteindelijk naar de ondergang. Hoe vaak wordt in uw fractievergadering in dergelijke negatieve termen gesproken over uw politieke opponenten?
De toenemende polarisatie kent verschillende varianten. Ideologische polarisatie betreft de verschillen in politieke overtuigingen en diepgevoelde waarden tussen verschillende groepen of individuen en deze kloof verdiept wanneer mensen steeds sterker dogmatisch vasthouden aan hun eigen overtuigingen en niet bereid zijn zich in te leven in de meningen van anderen of compromissen te sluiten. Affectieve polarisatie verwijst naar de emotionele kloof en gevoelens van vijandigheid tussen groepen met tegenovergestelde politieke overtuigingen, wat snel kan leiden tot een ‘wij versus zij’-mentaliteit, dehumanisering, negatieve stereotypering en wantrouwen ten opzichte van ‘anderen’.
In onze samenleving tekent zich echter een nog problematischer splijting af. In een recent gestart onderzoek zagen we een sterke realiteitspolarisatie, waarbij mensen totaal verschillende interpretaties geven van dezelfde feiten, verschillende percepties van ‘de werkelijkheid’ of zelfs totaal verschillende ‘feiten’ waarnemen en in parallelle werelden lijken te leven. Het gaat hier dus niet om selectieve waarneming of vooroordelen, maar over een totaal verschillende set van feiten en verbanden, van logica en interpretatie van bewijsmateriaal. Wanneer individuen of groepen zeer uiteenlopende opvattingen hebben over basisfeiten en totaal tegenstrijdige percepties van de werkelijkheid, dan wordt een inhoudelijk politiek debat onmogelijk. Een zekere consensus over oplossingen voor de meest belangrijke problemen wordt helemaal onwaarschijnlijk.

De sterke twijfel aan intellectuele capaciteiten is problematisch

Die realiteitskloof is politiek. Linkse mensen spreken met dedain over politiek rechts; dat zijn ‘domme tokkies’ die blind autoritaire en fascistoïde populistische leiders volgen en geloven in simplistische oplossingen voor complexe vraagstukken. Rechtse mensen vinden het links-progressieve volksdeel ‘makke schapen’ die domweg achter de gevestigde orde aanlopen en alle wetenschappers en ‘experts’ geloven die allerlei linkse propaganda verspreiden.
Deze sterke twijfel aan en ridiculisering van de intellectuele capaciteiten van politieke tegenstanders zijn problematisch, omdat je nu zonder debat of empathie de leden van tegenovergestelde politieke groepen kunt wegzetten als minder intelligent, onwetend en niet in staat om complexe kwesties te begrijpen. De ‘ander’ zit op een schip vol dwazen dat hun ondergang tegemoet dobbert. Daar hoef je dus geen reddingsteam op af te sturen. Laat ze maar lekker op een klif stoten en verdrinken.