Struikrovers redden het bestaande groen uit tuinen van gesloopte woningen en geven planten en struiken in de directe omgeving een tweede leven. ‘Bij struikroven komt alles samen: welzijn, gezondheid, gemeenschapszin, biodiversiteit en natuurbeleid,’ vertelt Iris Blom van Stichting Struikroven.

De stichting werkt in opdracht van woningcorporaties, projectontwikkelaars of gemeenten. Het groen krijgt een tweede leven in tuinen van omwonenden, op plekken in de openbare ruimte of in een ‘roverstuin’, een logeertuin voor sloopgroen. Volgens de stichting gaan jaarlijks honderden voetbalvelden aan bestaande planten en struiken verloren bij herstructureringsprojecten. Waardevolle volwassen planten, bomen en struiken die een bijdrage leveren aan een duurzame en circulaire wereld. ‘We moeten allemaal vergroenen. De planten staan er, maak daar gebruik van’, roept Blom gemeenten op.

Aankleden
Aan de basis van Stichting Struikroven ligt een burgerinitiatief in Eindhoven rond 2017. Bernice Kamphuis, van oorsprong opbouwwerker en tegenwoordig buurtactivist, kocht een huis met een versteende tuin in een wijk die gesloopt werd. Binnen het afgesloten terrein stond het vol met planten. Ze nam contact op met de woningcorporatie en kon vervolgens haar eigen tuin aankleden met volwassen planten en struiken. ‘Daar heeft Bernice gelijk iets omheen georganiseerd’, vertelt Blom, ‘zodat ook andere buurtbewoners groen uit de voor- en achtertuinen konden halen.’

Kamphuis realiseerde zich dat op veel locaties in het land onnodig groen verdwijnt. Ze kwam er na onderzoek achter dat structureel groen redden gewoonweg niet bestaat.

 ‘Tegelijkertijd zijn er altijd mensen die graag plantjes willen ruilen of die geen gekochte planten in hun tuin hebben staan,’ zegt Blom. Kamphuis reisde stad en land af om her en der struikroveracties te organiseren. Het werd haar duidelijk dat je in je eentje wel een beweging kunt opstarten, maar niet groot kunt maken, zegt Blom. ‘Om deze acties op te zetten, zijn mensen nodig die de buurt kennen, lokaal actief zijn en die een lokaal netwerk hebben. Lokale struikrovers dus.’ 

Kamphuis verzamelde een groepje gelijkgestemden om zich heen en er werd een academie opgericht. De stichting bestaat nu zo’n anderhalf jaar. Blom noemt Struikrovers ‘sterk als landelijke beweging en groeiende’.
 

We moeten allemaal vergroenen

Nog niet in iedere provincie zijn struikrovers actief. Blom hoopt dat daar snel verandering in komt. Ze verzorgt binnenkort voor de tweede keer een vijfdaagse  cursus aan de academie voor mensen die struikrover willen worden. ‘Je hebt aardig wat kwaliteiten nodig om als struikrover ook impact te hebben.’

Strategisch partnerschap
Blom is zelf struikrover in Breda, een van de klimaatburgemeesters daar en mede­oprichter van de Tuinplantenkringloop in de stad. Ze is daarnaast actief in het centrale ondersteuningsteam dat lokale struikrovers ondersteunt, contact onderhoudt met verschillende partners en aanvragen voor lokale acties afhandelt. Sommige aanvragen worden door de lokale struikrover zelf binnengehaald. Dat gaan dan in overleg met de gemeente, woningcorporatie of ontwikkelaar. 

Stichting Struikrovers heeft een strategisch partnerschap met Heijmans, Vesteda, BAM Wonen, ERA Contour, Dura Vermeer en met Meerbomen.Nu, een onderdeel van Urgenda. Die ondersteunen de stichting financieel. Blom: ‘Zij willen het struikroven in hun eigen DNA opnemen op weg naar de circulaire economie. De partners zetten struikrovers ook in bij renovatie- en sloopprojecten.’ 

Blom is blij met die financiële ondersteuning. Volgens haar vindt iedereen het redden van planten een fantastisch initiatief dat veel samenbrengt in een buurt. Maar het is wel kwetsbaar. Mensen zien het als vrijwilligerswerk gedaan door mensen vanuit passie. Het feit dat er ook een prijskaartje aanhangt, in de vorm van inhuur van begeleiders, schrikt af. 

Dat maakt het moeilijk om echt op te schalen, zegt Blom. ‘Er zit veel voorbereidingstijd in, het nodige denkwerk en veel specialisme om een actie goed te laten verlopen.’

De communicatie, het vooronderzoek, het regelen van de dag, het zoeken van maatschappelijke partners en de hele aankleding: het wordt allemaal uitgevoerd door betaalde krachten. ‘Wij zorgen ervoor dat de actie van begint tot eind goed verloopt. We gaan altijd op zoek naar wat leeft in een wijk om bestaande structuren te versterken en krachten te bundelen.’

Gratis
De planten komen gratis ter beschikking voor omwonenden of organisaties die willen vergroenen. De kosten zijn voor rekening van de opdrachtgever, zoals de gemeente, woningcorporatie of projectontwikkelaar.

Gemeenten als opdrachtgever vormen nog een zeldzaamheid. Dat komt volgens Blom omdat ze meestal geen eigen projecten hebben. Ze nemen struikroven ook niet mee bij de uitgifte van grond en aanbestedingen. Blom zou met Stichting Struikrovers graag aansluiten bij de prestatieafspraken die gemeenten maken met woningcorporaties. ‘Eigenlijk zouden alle gemeenten moeten struikroven, want alles komt samen. Maak struikroven normaal bij alles wat er gebouwd of gesloopt wordt. Zorg voor draagvlak en laat weten dat het normaal is om groen te redden.’

Duurzaamheidspact Eindhoven
Eindhoven heeft in het zogeheten Duurzaamheidspact, een samenwerking tussen de woningcorporaties, de huurdersvertegenwoordiging PEK (Platform Eindhovense Klantenraden) en de gemeente afgesproken, dat bij elk sloop- of renovatieproject gekeken wordt of de struikrovers ingezet kunnen worden. 

Verantwoordelijk wethouder Rik Thijs (GroenLinks): ‘Met Stichting Struikroven is afgesproken dat als zij een locatie op het oog heeft die eigendom is van de gemeente of woningcorporatie, wij bekijken hoe we de stichting kunnen faciliteren.’

Thijs ziet struikroven als een heel mooi initiatief. ‘Het brengt mensen bij elkaar, je ziet een glimlach op het gezicht van bewoners die komen struikroven. Onlangs nog bij de herinrichting van de Boschdijk. Prachtige vaste planten met veel bloemen krijgen een tweede leven.’

Tuincentrum
Blom erkent dat het gemakkelijk is om naar een tuincentrum te gaan om plantjes te kopen. Maar, zegt ze, ‘een plantenkwekerij op de huidige manier is echt niet duurzaam. Denk aan de gebruikte turf, het plastic en de vervoersbewegingen.’ Ook het behoud van biodiversiteit en CO₂-opslag zijn er in eerste instantie niet mee gediend. Het duurt lang voordat een klein plantje groot genoeg is om bij te dragen aan de opvang van CO₂. ‘Als je een grote plant vernietigt die al jaren groeit, ben je die hele voorsprong gelijk kwijt. Dat valt niet meer te compenseren.’

Bestaand groen krijgt een tweede leven

Blom noemt een bestaande tuin een ecosysteemdienst. Alles houdt verband met elkaar en het heeft jaren gekost om dat systeem op te bouwen. ‘Een volwassen plant heeft aan de wortels allerlei gezonde bacteriën zitten. Als je die structuur lokaal weet te behouden, heeft die plant gelijk een veel grotere waarde voor het bodemleven en voor de andere planten. Dat zorgt ook voor gezondere lucht en aantrekkingskracht voor insecten. Een kleine plant vormt nog geen onderdeel van het ecosysteem.’

Sociale cohesie
Struikroven is ook goed voor de sociale cohesie. Het bouwt gemeenschapszin op, zegt Blom. ‘Het maakt zoveel wakker in een wijk. Er is niemand die niet van groen houdt. Bewoners krijgen zo de kans om groen te redden en iets voor de buurt te doen.’ Dat valt volgens haar met niets te vergelijken. Er is geen alternatief voor dat groen dat verdwijnt. ‘Bij een sloopproject bied je mensen die er wel blijven wonen de kans iets te doen. Hun wijk wordt aangetast. Bewoners kunnen zo meebeslissen, dat geeft een gevoel van erkenning dat ze daar wonen.’ 

Wethouder Thijs haalt ook de sociale component aan. Bewoners treffen elkaar  om samen het groen te redden uit de wijk. Mensen komen de planten zelf uit de grond halen. Die krijgen vervolgens plek in de eigen tuin. ‘Dat is goed voor de saamhorigheid in de wijk. Het helpt mensen met een smalle beurs om hun tuin in te richten, gaat verstening tegen en is goed voor de biodiversiteit.’

Roverstuin 
Groen dat bij herontwikkeling in Eindhoven vrijkomt en niet meteen kan worden herplaatst, gaat tijdelijk naar de Roverstuin. Die is dit jaar aangelegd bij buurthuis ’t Struikske door Woonstichting ’thuis, stichting Wijkoverleg ’t Ven en Stichting Struikroven. ‘Qua locatie was dit ideaal, omdat dit vlak bij een sloop- en nieuwbouwproject is’, zegt Thijs. ‘Dat biedt een oplossing voor het verdwijnen van bestaand groen dat makkelijk een tweede leven kan krijgen.’