De sleutel tot volledige digitale inclusie ligt niet in nog meer digitalisering, maar in fysiek contact en daadwerkelijke ontmoeting. Dit is de stellige overtuiging van Daan Quaars, wethouder digitalisering bij de gemeente Breda. Een summier overzicht van Bredase initiatieven voor ontmoeting binnen en buiten het digitale domein.
In de gemeente Breda is digitale inclusie onderdeel van een groter plan. De stad heeft een masterplan digitalisering (Bredata) dat uiteenvalt in vier elementen: hardware, software, orgware (org staat voor organiseren) en mindware (hieronder valt bijvoorbeeld bewustwording). Digitale inclusie heeft geen eigen vakje in het digitale programma. Het raakt namelijk aan een veel grotere vraag, zegt wethouder Daan Quaars. 'Wij zijn de hele dag ‘connected’ met onze apparaatjes, maar zijn we nog wel met elkaar verbonden? Daar voeren wij binnen en buiten de gemeente ethische gesprekken over. Ook over wat te doen met mensen die niet meekunnen.'
Iedereen moet mee
Een aantal jaren geleden was het nog mogelijk om niet mee te doen met de digitaliseringsgolf, zegt Quaars. 'Kijk naar campings in Frankrijk. Jaren geleden, als er al wifi was, werd dat gebruikt door kinderen om te gamen. Nu zitten ook de ouders en ouderen op hun telefoon of tablet.' Een zeer, zeer kleine groep wil niet mee met de ontwikkelingen. Een veel grotere groep wil misschien wel, maar kan niet. 'Dat zijn de mensen waarover we het moeten hebben.' Quaars overlegt daar onder andere over met het platform Alliantie Digitaal Samenleven.
IDO en (digi)Taalhuizen
Veel initiatieven zijn er al. In 2019 opende het eerste Informatiepunt Digitale Overheid (IDO) in bibliotheek Nieuwe Veste in Breda. Ook de andere twee vestigingen hebben inmiddels een IDO. Bredase burgers maken graag gebruik van het hulpaanbod bij hun bieb. Ze willen weten hoe hun DigiD werkt en wat een QR-code is. Maar ook hoe ze formulieren van de overheid online moeten invullen, waar en hoe ze toeslagen kunnen aanvragen en waar ze naartoe moeten met vragen over hun belastingaangifte.
Ook het Taalhuis Breda wordt goed gevonden, net als zijn digitaal zusje het DigiTaalhuis Breda. DigiTaalhuis werkt met een maatjessysteem en koppelt vrijwilligers, die makkelijk met computers en telefoons werken, aan mensen die dat lastiger vinden. En nee, dat zijn niet altijd jongeren die de dingen uitleggen aan ouderen. Wie dieper duikt in wat digivaardigheid nu eigenlijk is, ontdekt dat het een containerbegrip is geworden. 'Er zijn zoveel varianten', zegt Quaars. 'Jonge mensen die intuïtief omgaan met de apps op hun telefoon, maar niet de weg weten naar MijnOverheid. Ouderen die prima door hun krant navigeren op de tablet, maar niet weten hoe ze een treinkaartje moeten kopen online. De voorbeelden zijn legio.'
Hulp in de buurt
De gemeente Breda kent ook de digitale buurtambassadeur. Dit zijn inwoners die training hebben gehad in de preventie van cybercrime en gedigitaliseerde criminaliteit. Zij functioneren als aanspreekpunt of vraagbaak voor de buurt en kunnen andere inwoners bewust maken van de risico’s online. Zoals phishing, malafide verkopers op Marktplaats en desinformatie. Met hun kennis hopen zij andere inwoners weerbaarder te maken tegen hacken en (Whatsapp-)fraude. 'Ambassadeurschap is ook een mooie aanleiding om met inwoners in gesprek te gaan. Zo komen ze er snel achter of iemand mee kan in de digitalisering of niet', zegt Quaars. Breda heeft in twee jaar tijd zestig inwoners opgeleid en kent een harde kern van zo’n vijftien vrijwilligers die zeer actief is. Tot slot heeft Breda de Inspiratiebus, waar mensen inzicht krijgen in 'technologie voor alledag', zoals hulpmiddelen om veilig en comfortabel te wonen en leven.
Ontmoeting en begrip
Alle genoemde initiatieven zijn vooral mogelijkheden voor mensen om met elkaar in contact te komen. Quaars zegt: 'Dat is wat ik belangrijk vind: dat we in gesprek komen met elkaar. En dat we elkaar begrijpen. Ik geef een persoonlijk voorbeeld: na vier weken ziek thuis was ik zo goed in gamen met mijn kinderen dat mijn vrouw onze gesprekken niet meer kon volgen door het taalgebruik. Hadden we opeens een soort digitale kloof aan tafel.'
De gemeente Breda was bedenker van de campagne ‘Huh? Wat bedoelt u?’, dat nu een landelijk actieprogramma is ‘om heel Nederland eenvoudig te maken’. Het idee is dat organisaties, ook die van de overheid, hun dienstverlening begrijpelijker maken en dat mensen het gewoon durven te zeggen wanneer ze iets niet begrijpen. Quaars zou zoiets graag zien voor digitale vragen en dan ook specifiek voor digitale weerbaarheid. 'Zo veel mensen kunnen wel met een DigiD werken, maar hebben geen idee hoe ze zichzelf en hun gegevens online moeten beschermen. Dat is een risico waar we veel meer aandacht aan moeten besteden.'