‘Fraudeopsporingssysteem SyRI schendt mensenrechten, overheid moet ermee stoppen’. ‘Vorig jaar minder traditionele criminaliteit, meer cybercrime’. ‘Advies aan parlement: richt nieuwe vaste Kamercommissie Digitale Zaken op’. Dit waren zomaar een paar krantenkoppen in het afgelopen jaar. Steeds vaker als u de krant open slaat, leest u over de diepgaande impact van digitalisering op onze maatschappij. En die impact groeit alleen maar verder door, daar kunt u zeker van zijn.
We bevinden ons midden in de ontwikkeling van een informatiesamenleving. Voor gemeenten heeft dat grote betekenis. Technologische innovaties gaan namelijk zo snel dat het lastig is om zicht te houden op welke ontwikkelingen daarbij van belang zijn. Digitalisering verandert niet alleen de wijze waarop gemeenten kunnen werken aan maatschappelijke opgaven, maar het verandert ook de maatschappelijke opgave zelf: kunnen al onze inwoners nog meedoen in de informatiesamenleving? Zijn publieke waarden als privacy, veiligheid en autonomie nog geborgd in tijden van digitalisering? En hebben we voldoende controle op de nieuwe technologieën die wij inzetten?
Het Trendrapport Informatiesamenleving 2020 biedt gemeentebestuurders een overzicht van maatschappelijke, technologische en organisatorische trends in de informatiesamenleving. Deze ontwikkelingen – in dit rapport geconcentreerd rond de onderwerpen artificiële intelligentie (AI), digitale veiligheid en digitale grondrechten – brengen nieuwe vraagstukken met zich mee. Vraagstukken als: hoe kunnen we voorkomen dat AI discrimineert? Hebben we zicht op onze afhankelijkheid van externe partijen bij digitale verstoringen? En hoe kunnen wij de zeggenschap van inwoners verhogen in de digitale samenleving? Met dit rapport beogen wij gemeentebestuurders te helpen bij het oplossen van zulke nieuwe maatschappelijke vraagstukken.
Dit rapport past zodoende bij de doelstelling om te duiden en reflecteren uit de Digitale Agenda Gemeenten 2024. De VNG geeft met dit rapport bovendien invulling aan haar cruciale rol als kennisplatform. De grootte van sommige thema’s en de diepgaande impact van digitalisering op de samenleving maken dat veel individuele gemeenten ondersteuning kunnen gebruiken bij een goede aanpak van die thema’s. Maar wat ook nodig is, is dat gemeenten samenwerken. Met elkaar, met medeoverheden, met maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen en het bedrijfsleven. Samen Organiseren en gezamenlijk uitvoeren dus.
Dit rapport is niet uitputtend. Het maakt een selectie van thema’s die voor gemeenten in elk geval belangrijk zijn, maar er zijn nog meer ontwikkelingen gaande. Laat u zich dan ook vooral activeren en inspireren en neem een kijkje in de vele suggesties om te verdiepen.
Franc Weerwind
Voorzitter VNG-commissie Informatiesamenleving, lid VNG-bestuur
Burgemeester Almere
Nathan Ducastel
Directeur Informatiesamenleving VNG en directeur VNG Realisatie