Gelijke kansen, ook in de informatiesamenleving
Cathalijne Dortmans is wethouder in Helmond. Ze vindt het belangrijk dat digitalisering ten goede komt van inwoners en dat iedereen kan profiteren van de kansen die de informatiesamenleving biedt.
Digitalisering gaat uiteindelijk niet om techniek, maar om mensen.
Welke rol moet de gemeente spelen bij digitalisering van de samenleving?
‘In Helmond zetten we in op drie dingen. Ten eerste moeten we de juiste voorwaarden creëren waaronder digitalisering ten goede kan komen aan onze inwoners. We hebben bijvoorbeeld een datamanifest opgesteld waarin ons uitgangspunt is dat data altijd eigendom zijn van de inwoner over wie die data gaan. Dat betekent in de praktijk dat marktpartijen dit uitgangspunt moeten onderschrijven als ze met ons willen samenwerken. Daarnaast willen we privacy goed beschermen. Je hoeft bijvoorbeeld niet te weten wie er in een auto zit om te kunnen concluderen dat het druk is op een bepaald kruispunt.
Ten tweede moeten we het mogelijk maken dat al onze inwoners kunnen profiteren van digitalisering. Daarom leggen we bijvoorbeeld in Helmond in eigen beheer een glasvezelnet aan, zodat we zeker weten dat elke wijk straks snel internet heeft.
Een derde belangrijke rol heeft te maken met digitale inclusie. We hebben in deze coronacrisis gezien dat niet elk kind online onderwijs kon volgen, omdat niet elk gezin een computer heeft. Digitalisering biedt kansen, maar kan de verschillen in onze samenleving ook groter maken. Dat moeten we als overheid echt zien te voorkomen.’
Data zijn altijd eigendom van de inwoner over wie die data gaan
Wat vragen de ontwikkelingen in de informatiesamenleving specifiek van u als bestuurder?
‘Ik vind dit als bestuurder een spannende en boeiende tijd, omdat we proberen te anticiperen op ontwikkelingen waarvan we nog niet weten wat de effecten ervan zijn. Ik zie het als mijn rol om ervoor te waken dat de tweedeling in onze samenleving door digitalisering niet nog groter wordt. Iedereen moet kunnen profiteren van de kansen die digitalisering biedt.’
Hoe borgt u publieke waarden bij het bouwen van Brainport Smart District, ‘de slimste wijk van Nederland’?
‘In Brainport Smart District werken we als overheid samen met het bedrijfsleven, de kennisinstellingen en toekomstige inwoners. Dat noemen we de quadruple helix. Het is een groot experiment en een proeftuin voor technologische innovatie. Als gemeente vragen we daar aandacht voor de sociale effecten ervan. Het is natuurlijk heel prettig als je koelkast straks automatisch wordt aangevuld, maar het moet je er niet van weerhouden om een pak melk bij de buurvrouw te gaan lenen. Dat evenwicht tussen technologische innovatie en de sociale, menselijke kant moet de overheid bewaken, vind ik. Hoe? Vooral door gewoon met mensen te praten over wat zij belangrijk vinden. En daar vervolgens randvoorwaarden uit te destilleren die deze waarden kunnen borgen. De ethische dimensie van digitalisering vind ik cruciaal, en ik denk dat we daarbij als overheid echt onze verantwoordelijkheid moeten nemen. Niet alles wat technisch kan, moet als vanzelfsprekend worden toegepast.’
Met de Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering pakken gemeenten steeds meer vraagstukken samen op. Wat is volgens u de meerwaarde van samen organiseren als het gaat om digitalisering?
‘Ik vind het heel positief dat de VNG steeds meer aandacht heeft voor de mogelijkheden van digitalisering en de rol van publieke waarden daarin. Het ministerie van BZK zou zijn rol nog wat meer kunnen pakken, ook bij het delen van goede voorbeelden.
Daarnaast zie ik steeds meer gemeenten op dit vlak samenwerken. Zo hebben we bijvoorbeeld in G40-verband een inventarisatie gemaakt op het vlak van digitaliseringsinitiatieven. We kunnen veel van elkaar leren als we samen optrekken. Zo hebben wij voor ons datamanifest goed gekeken naar het manifest ‘Open en Weerbaar’ van de gemeente Nijmegen. Veel grote en middelgrote gemeenten zijn bezig met de mogelijkheden van digitalisering. Maar het mag niet zo zijn dat waar je woont bepaalt hoeveel je kunt profiteren van de digitaliseringskansen. Ik zie veel goede voorbeelden van digitale toepassingen in het fysiek domein – slimme lantaarnpalen bijvoorbeeld – maar minder in het sociaal domein, terwijl daar volop kansen liggen. Dat toont de coronasituatie wel aan. Het is goed dat we daarin als gemeenten de samenwerking opzoeken, zodat we voor al onze inwoners de digitaliseringsmogelijkheden breed kunnen inzetten.’
Ik zie veel goede voorbeelden van digitale toepassingen in het fysiek domein maar minder in het sociaal domein