Voor vrouwen is de gemeenteraad een mannelijk mijnenveld waar ze zich niet altijd prettig voelen – als ze er al in durven stappen. Het is een omgeving die is doordrenkt van door mannen bepaalde normen en rituelen die vrouwen buitensluiten. Vrouwen die toch de stap wagen, stuiten op haantjesgedrag en denigrerende of seksistische opmerkingen.
Deze observatie, opgetekend in VNG Magazine, komt van onderzoeker Liza Mügge van de Universiteit van Amsterdam en is alweer bijna drie jaar oud. Het beeld dat zij toen schetste, is voor het Arnhemse raadslid Nathalie Nede (ChristenUnie) nog steeds herkenbaar. Nede is dit weekend panellid op het congres ‘(On)Veilig in de politiek’, waar Mügge de belangrijkste spreker is.
Nede moet even nadenken voor ze antwoord geeft op de vraag of zij zichzelf in de gemeenteraad eigenlijk wel veilig voelt. ‘Op zich wel’, zegt ze dan. ‘Er is wel een moment geweest dat ik dacht: moet ik mijn kleding aanpassen, of misschien toch maar geen schoenen met hoge hakken aandoen? Maar daar ben ik al heel snel van teruggekomen. Eigenlijk is het bizar dat je erover moet nadenken.’

Ongemakkelijk

De participatie en het serieus nemen van vrouwen zijn in de gemeentepolitiek niet vanzelfsprekend, zegt ze. ‘Vrouwen krijgen te maken met dingen waar mannen misschien niet over hoeven na te denken. In de raad is het wel voorgekomen dat een man tegen een vrouw zei dat ze emotioneel reageerde. Terwijl, als een man op diezelfde manier had gereageerd, het gepassioneerd of bevlogen zou zijn genoemd. Of neem de kleding. Daar krijg ik vaak opmerkingen over. Soms is het een leuk compliment, soms voel ik me daar ongemakkelijk bij. Waar de grens ligt, zal voor iedereen anders zijn, het kan ook te maken hebben met wie het zegt.’
Ook al zijn bijna vier op de tien raadsleden in Arnhem vrouw, toch voelt Nede zich niet altijd op haar gemak. ‘Mannen domineren sowieso in de maatschappij, dus ook in de gemeenteraad. Ik denk dat sommige vrouwen zich daar in schikken, of er niet veel van durven zeggen. Ik doe dat wel.’

Seksuele intimidatie

Ze praat erover met andere vrouwelijke raadsleden. Vooral als sprake is van seksuele intimidatie. ‘Ja, dat komt voor in de gemeentepolitiek. Ik draag graag hakken en jurken en kreeg een keer een berichtje op mijn telefoon dat ik niet te snel moest lopen, omdat mijn borsten dan gaan bewegen. Met het commentaar erbij dat die persoon dat zelf niet erg vond. Dan denk ik wel: ik sta hier een serieus verhaal te houden, wat moet ik hiermee? Op een uitslagenavond pakte een man me met twee handen bij mijn heupen. Ik reageerde met: “Wat doe je?” Iemand anders kwam later naar mij toe om te laten weten dat hij het had gezien en het niet vond kunnen. Ik heb die persoon die het deed er overigens later nog een keer op aangesproken. Ik heb ook van andere raadsleden wel voorbeelden gehoord. Dat kan gaan van “meisje” genoemd worden tot het vertellen van schuine grappen.’ 
Het kan lastig zijn om dit gedrag aan te kaarten, zegt Nede. ‘Je wilt als raadslid serieus worden genomen en het eigenlijk liever niet over dit soort dingen hebben. Daarnaast kan meespelen: geloven ze me wel? Of je gaat aan jezelf twijfelen: was het wel zo erg, was het misschien niet zo bedoeld?’

Ik doe het voor de volgende generatie

Kleur

Dat ze zelf Surinaamse ouders heeft, maakt het niet eenvoudiger. ‘Dat speelde vooral bij de zwartepietendiscussie, een aantal jaren geleden. Mijn witte collega’s kregen ook vervelende reacties, maar bij mij merkte je dat het ook over mijn kleur ging. Dat er op de tribune scheetgeluiden werden gemaakt als ik aan het woord was, bijvoorbeeld, of dat er dan “roetmop” wordt geroepen. Zelfs in een relatief veilige omgeving als de gemeenteraad. Het is lastig daarmee om te gaan. Dan probeer ik te denken aan de volgende generatie, in de hoop dat zij dat niet meer mee hoeven te maken. Dáár doe ik het voor, en voor de representatie van mensen met een achtergrond die anders is dan die van de witte heteroseksuele man. Ik zie mezelf niet als een rolmodel, maar ik denk wel dat er bepaalde patronen moeten worden doorbroken en dat daarvoor mensen moeten opstaan.’
Tot nu toe heeft Nede hier nog niet over gesproken met de voorzitter van de raad, burgemeester Ahmed Marcouch. ‘Ik zou eerder naar de griffie stappen, maar ik denk wel dat hij hiervoor open zou staan. Van andere raadsleden die direct bedreigd zijn, weet ik dat hij voor hen een echt klankbord is.’

Wacht niet

Heeft ze een advies voor collega-raadsleden? ‘Vraag er actief aandacht voor, wacht niet tot er signalen komen dat het niet goed gaat, maak het bespreekbaar. Het gaat om bewustwording. Misschien speelt het helemaal niet in jouw raad of gemeente, maar dan nog is het goed om het gesprek hierover aan te gaan. Raadsleden hebben natuurlijk ook een goed podium om dit aan te kaarten. Hier in Arnhem hebben we nu, op initiatief van de SP, een verbod op straatintimidatie. Zelf heb ik aandacht gevraagd voor seksuele intimidatie binnen de ambtelijke organisatie. Dat is de andere kant: de rol als raadslid maakt het mogelijk om je hard te maken voor vrouwenrechten en gelijkwaardigheid van vrouwen.'