VNG Magazine nummer 4, 5 maart 2021
Tekst: Rutger van den Dikkenberg | Beeld: Arenda Oomen
Ze nemen hun gemeentelijke ervaringen mee naar Den Haag, de raadsleden die verkiesbaar zijn voor een plek in de Tweede Kamer. VNG Magazine interviewde er zes. ‘Je moet in Den Haag zijn om wat te kunnen doen voor heel Nederland.’
HANNEKE VAN DER WERF
Raad: fractievoorzitter Den Haag | Lijst: #9, D66
‘Voor mij is de gemeenteraad een onmisbare leerschool geweest. Als ik de Kamer in ga, heb ik zeven jaar in de raad gezeten. Ik heb daar het ambacht van de politiek geleerd.’
De Haagse D66-fractievoorzitter Hanneke van der Werf maakt in maart zeer waarschijnlijk de overstap naar het Binnenhof. Het is voor haar bekende grond: van 2010 tot 2018 werkte ze als voorlichter van de Kamerfractie. ‘Maar het werk achter de schermen is toch anders dan wanneer je zelf in de spotlights staat. Als medewerker adviseer je en reik je mensen argumenten aan, maar uiteindelijk maakt iemand anders de afweging. Toen ik in 2014 zelf mijn eerste debat in de raad voerde, vond ik dat toch echt wel spannend. In 2019 heb ik de onderhandelingen gedaan over een nieuw coalitieakkoord voor Den Haag. Dat is een hele verantwoordelijkheid, maar het was ook een heel leerzame periode.’
Een andere belangrijke les voor Van der Werf: in de gemeenteraad leer je wat de effecten van beleid zijn in de praktijk. ‘Je moet als Kamerlid altijd een stapje terugzetten en nadenken over hoe regelgeving daadwerkelijk uitvalt. Dat is denk ik makkelijker te doen als je het hebt meegemaakt. De mensen die het daadwerkelijk moeten gaan uitvoeren, weten hoe realistisch plannen zijn. En de landelijke overheid vraagt heel veel van gemeenten.’
ELLEN VERKOELEN
Raad: fractievoorzitter Rotterdam | Lijst: #3, 50Plus
‘Ik zou ontzettend graag in de raad blijven, ik ben er in hart en nieren geschikt voor. Maar ik doe het niet. Ik heb ervaring op landelijk niveau, en 50Plus heeft die ervaring in Den Haag nodig.’
Raadslid Ellen Verkoelen maakt na de verkiezingen mogelijk de overstap van de gemeenteraad van Rotterdam naar de Tweede Kamer. Het wordt voor haar een spannende stembusgang: Verkoelen staat op plaats 3 bij de ouderenpartij, die in de Peilingwijzer op twee zetels staat. Het raadswerk ligt Verkoelen na aan het hart. ‘Ik ben hier als een vis in het water en voel me echt een volksvertegenwoordiger. Ik houd er ongelooflijk van om te knokken voor de mensen uit de stad, dat is waanzinnig belangrijk’.
Maar Den Haag roept. Van de huidige Kamerfractie is niemand meer verkiesbaar, en dus heeft de landelijke fractie ervaring nodig. Verkoelen brengt die mee, zegt ze. Voordat ze de Rotterdamse raad inging – ‘een fulltime baan’ – was ze namens het CDA lid van provinciale staten in Zuid-Holland. En ze was actief in de milieusector en als rijksambtenaar.
Haar periode in de raad biedt haar ‘gigantisch veel voordelen’, zegt ze. ‘Mijn advies: elke landelijke politicus moet ten minste één termijn in de raad hebben gezeten. De gemeente is uitvoerder. Pas dan zie je wat er echt speelt.’
SUNITA BIHARIE
Raad: fractievoorzitter Apeldoorn | Lijst: #11, SP
‘Politiek is nooit mijn ambitie geweest. Maar daar zit wel de macht en daar moet je zijn om voor mensen op te komen die anders worden vermorzeld. Kijk naar de toeslagenaffaire.’
De Apeldoornse SP-fractievoorzitter Sunita Biharie hoopt 17 maart gekozen te worden in de Tweede Kamer. Als voormalig jeugdzorgjongere maakte ze zelf mee hoe het systeem werkt. Dat moet anders, vindt zij, en als raadslid wilde ze daar wat aan doen. ‘Maar uiteindelijk loop je als raadslid ook tegen grenzen aan. Je moet in Den Haag zijn om wat te kunnen doen, niet alleen voor Apeldoorn, maar voor heel Nederland. Heel veel inwoners zijn keihard de dupe geworden van het kabinetsbeleid. Het is beschamend. Terecht wordt gezegd dat de menselijke maat moet terugkomen.’
Binnen de SP, zegt Biharie, wordt nauw samengewerkt tussen de diverse afdelingen en fracties. Als lid van de landelijke fractie houdt ze korte lijnen met gemeentelijke afdelingen. ‘De landelijke fractie stelt nu ook vragen over problemen die in gemeenten voorkomen.’ Ervaring doet ze al op: sinds enige tijd werkt ze als fractiemedewerker in Den Haag. Ze houdt zich bezig met sociale zaken. ‘Ik word daar bevestigd in wat ik al dacht: heel veel antwoorden zijn geen antwoorden. Maar daar kunnen wethouders ook wat van.’
APRIL RANSHUIJSEN
Raad: fractievoorzitter Nijmegen | Lijst: #11, GroenLinks
De spierziekte die April Ranshuijsen als kind trof, waardoor ze in een rolstoel zit, was voor haar de drijfveer om politiek actief te worden. ‘Ik heb meegemaakt wat het betekent om anders te worden behandeld en hoe ontzettend je moet knokken om normaal te worden bejegend. Ik wil graag toe naar een samenleving waarin iedereen kan meedoen.’
Het Nijmeegse raadslid wil zich inzetten voor de emancipatie van mensen met een beperking. Politici met een beperking zijn er nauwelijks: naar schatting heeft slechts 0,5 procent van de raadsleden en bestuurders een beperking. ‘We zijn zwaar ondervertegenwoordigd. Dat komt deels omdat onze maatschappij daar niet op is ingesteld.’
Sinds 2014 is Ranshuijsen raadslid. In 2018 werd ze fractievoorzitter van de grootste partij in Nijmegen. Dat vereiste allerlei nieuwe vaardigheden. ‘Je gaat in één keer over alles, en iedereen wil met jou praten, zowel over positieve dingen als over negatieve dingen.’ Die ervaringen sterken Ranshuijsen in het idee dat ze klaar is voor de overstap naar Den Haag. Daar wil ze zich hard maken voor de positie van gemeenten. Neem de Participatiewet. ‘Ik vind echt dat gemeenten de vrijheid moeten krijgen om dingen te proberen. Gemeenten lopen nu aan de leiband. Het zijn uitvoeringsorganisaties van het Rijk geworden. Dat kan niet de bedoeling zijn.’
TANYA HOOGWERF
Raad: raadslid Leefbaar Rotterdam | Lijst: #3, Code Oranje
‘Een goede vriendin van mij was het slachtoffer van stalking en huiselijk geweld. Ik wilde haar helpen, maar werd overal van het kastje naar de muur gestuurd, heel frustrerend. Ik wilde daar wat mee doen, daarom heb ik me in 2014 aangemeld bij Leefbaar Rotterdam.’
Het Rotterdamse raadslid Tanya Hoogwerf staat derde op de lijst van Code Oranje, de nieuwe beweging die ‘ombudspolitiek’ wil bedrijven en de politiek dichter bij de inwoners wil brengen. Ze komt uit een ‘Leefbaar-nest’: haar moeder Ans Hartnagel is medeoprichter van Leefbaar Capelle en nu wethouder in Capelle aan den IJssel. ‘De bestaande partijen hebben niet altijd meer oog voor de directe zorgen en problemen van hun inwoners. Daar zijn partijen als Leefbaar op ingesprongen.’
Hoogwerf heeft werk genoeg in de gemeente Rotterdam, maar ze heeft, zegt ze, te vaak gehoord dat de gemeente niets kan doen in een bepaald dossier,
omdat het nu eenmaal rijksbeleid is. ‘Daar heb ik het echt mee gehad. De grote dossiers worden in
Den Haag behandeld: veiligheid, seksueel misbruik, huiselijk geweld.’
Het raadslid staat derde op de lijst van Code Oranje. Hoewel die beweging in de peilingen op maximaal één zetel staat, gaat Hoogwerf ervanuit dat ze de oversteek naar Den Haag maakt. Zo is er de steun van inmiddels vijftig lokale politieke partijen die zich bij de beweging hebben aangesloten.
QUEENY RAJKOWSKI
Raad: raadslid Utrecht | Lijst: #13, VVD
‘Nee’, zegt Queeny Rajkowski, ‘politiek is geen droombaan’. ‘Ik was altijd wel met de maatschappij bezig, maar ik vond politiek een show. Ik had niet gedacht dat het iets voor mij zou zijn, ik wilde écht werk doen. Maar inmiddels merk ik dat de impact van de gemeentepolitiek op het leven van mensen veel groter is dan ik dacht.’
Sinds 2014 zat Rajkowski in de raad van Utrecht, onlangs nam ze afscheid om campagne te voeren. Ik zou wel honderd jaar raadslid kunnen zijn. Het lidmaatschap is een verrijking: je komt met iedereen in aanraking en je kunt je echt inzetten voor je gemeente.’
Maar haar aandacht verschoof de laatste jaren naar problemen die op landelijk niveau opgelost moeten worden. ‘Zodra het weer beter gaat met het land, moeten we ervoor zorgen dat dat niet alleen uit rapporten blijkt, maar dat de mensen thuis het ook voelen.’ Daarvoor is een herwaardering nodig voor ondernemers, middeninkomens en van de publieke sector.
Ze geeft een voorbeeld. In Utrecht werd de raamprostitutiezone gesloten. De stad wil graag een nieuwe zone openen, maar stuit bij de ontwikkeling op het feit dat de rijksoverheid talmt met nieuwe wet- en regelgeving. ‘Zo kunnen wij niet verder. Er zijn meer van dit soort voorbeelden waarin het voor de lokale overheid van belang is dat die wetgeving er doorheen komt. Dan doe ik het zelf wel, denk ik nu.’ Haar raadservaring versterkt het werk in de Kamer, denkt Rajkowski. ‘Ik ga goed kijken of Haagse plannen wel uitvoerbaar zijn.’