Onder de Omgevingswet kunnen in een gemeente gelijktijdig meerdere wijzigingen van het omgevingsplan aan de orde zijn, die afzonderlijke voorbereidings- en besluitvormingstrajecten doorlopen. We noemen dit parallel wijzigen. De vraag is hoe gemeenten hiermee om kunnen gaan, zowel in het proces en de software als in de besluitvorming. Op deze webpagina duiden we dit vraagstuk en informeren we u wat u komende periode van de VNG kunt verwachten.
In de oude situatie bereidden gemeenten verschillende bestemmingsplannen voor en brachten deze in procedure, zónder dat ze afhankelijk van elkaar waren. Onder de Omgevingswet is dat anders: elke gemeente beschikt over één omgevingsplan. In dit ene plan moet iedere afzonderlijke wijziging verwerkt worden. Deze wijzigingen kunnen afhankelijk zijn van elkaar. De afhankelijkheid kan liggen op diverse vlakken: geografische afhankelijkheid, wijzigen van dezelfde artikelen en de volgorde-afhankelijkheid.
Dit betekent dat heel goed nagedacht moet worden hoe de wijzigingen met elkaar samenhangen, in welke volgorde ze in procedure gebracht worden en wanneer er over besloten wordt. Ook bestaat straks de mogelijkheid dat niet de gemeenteraad, maar het college van B en W besluit over de vaststelling van een wijziging. Tenslotte speelt mee dat het DSO in de eerste periode na inwerkingtreding enkel één wijzigingsbesluit per dag kan verwerken. Dit zal op termijn veranderen, maar vraagt in de eerste periode extra aandacht.
Samenloop
Soms wordt dit onderwerp aangeduid met de term ‘samenloop’. Wij geven de voorkeur aan ‘parallel wijzigen en besluiten’, omdat samenloop een term is die eigenlijk specifiek gaat over de situatie dat twee wijzigingstrajecten invloed hebben op dezelfde regel/artikel. Het vraagstuk van parallel wijzigen strekt breder.
Twee zaken zijn essentieel om parallel wijzigen en besluiten mogelijk te maken:
- Inrichten van de rol voor ‘regie op planvorming’ in de organisatie, inclusief de bijbehorende werkprocessen en werkwijzen
- Plansoftware die kan omgaan met parallelle wijzigingen
Hieronder lichten we deze punten toe. Ook gaan we in op de consequenties van het maximaal kunnen verwerken van één wijzigingsbesluit per dag door het DSO-LV.
Regie op planvorming
Het parallel wijzigen en besluiten is nieuw en betekent dat de interne processen en werkwijzen moeten veranderen. En er is coördinatie nodig op het wijzigen van het omgevingsplan. Hierbij doelen we op een nieuwe rol in de organisatie, met als hoofdtaken in de planvormingsfase:
- Overzicht houden over alle lopende en aanstaande wijzigingstrajecten
- In beeld brengen van de samenhang en mogelijke conflicten
- Zorgen voor de benodigde afstemming
Diverse gemeenten hebben hiervoor ideeën uitgewerkt.
In de besluitvormingsfase stuurt deze regierol op de volgende zaken:
- Het eventueel combineren van wijzigingsvoorstellen in één besluitvoorstel
- De volgorde waarmee wijzigingsvoorstellen worden aangeboden aan de raad en het college
- De volgorde waarmee ze worden aangeboden aan het DSO-LV
Plansoftware
De plansoftware zal het werken met meerdere wijzigingstrajecten en besluiten moeten gaan ondersteunen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan:
- Kunnen werken in afzonderlijke ‘wijzigingstrajecten’ in de plansoftware. Met andere woorden: een ‘eigen plek’ waar je de wijziging wilt gaan opstellen.
- Kunnen opstellen van concept-wijzigingen van het plan (vanzelfsprekend zonder dat het plan al direct echt gewijzigd wordt) en deze kunnen tonen aan collega’s, besluitvormers en eventueel derden
- Kunnen opstellen van een (ontwerp)wijzigingsbesluit
- Na besluitvorming ‘technisch’ kunnen aanpassen van het besluit op de laatst gepubliceerde versie van het omgevingsplan
Als het gaat om parallelle wijzigingstrajecten is het van belang om te beseffen dat het actuele (geldige) plan gedurende de doorlooptijd van het wijzigingstraject kan veranderen als gevolg van andere, inmiddels vastgestelde wijzigingsbesluiten. De plansoftware moet daarmee om kunnen omgaan.
Ten tijde van het schrijven van deze webpagina bieden de softwarepakketten deze functies nog niet (volledig) aan. Wel is hiervoor het ‘fundament’ gelegd in zowel de plansoftware als het DSO-LV. Alle plansoftwareleveranciers werken momenteel aan deze functies. Daarbij komen diverse vragen naar boven. Soms betreft het keuzes die de leveranciers zelf moeten maken, bij andere zijn (aanvullende) gemeenschappelijke kaders en afspraken nodig.
Eén besluit per dag: wat betekent dat?
In de eerste periode na inwerkingtreding kan het DSO-LV één wijzigingsbesluit per dag verwerken.
De raad zal echter regelmatig in één vergadering meerdere wijzigingsbesluiten over het plan nemen. Vooralsnog moet dan de ‘workaround’ gehanteerd worden dat deze besluiten op navolgende dagen volgtijdelijk worden aangeboden aan de landelijke voorziening, in een tevoren bepaalde volgorde.
Als die volgorde alsnog verandert (bijvoorbeeld omdat een wijzigingsvoorstel in de raad wordt aangehouden) dan moeten de navolgende besluiten technisch worden aangepast om verwerkt te kunnen worden in de landelijke voorziening. De juridische inhoud mag daarbij uiteraard niet veranderen. Dit is beschreven in het Toepassingsprofiel voor het omgevingsplan.
In de toekomst wordt het mogelijk om meerdere wijzigingsbesluiten per dag aan te bieden. Dit zal naar schatting een jaar na inwerkingtreding zijn.
Maakt u gebruik van TAM-IMRO voor het wijzigen van het omgevingsplan? Dan is het volgende voor u van belang om te weten.
Een wijziging van het omgevingsplan met TAM-IMRO maakt in juridische zin onderdeel uit van het omgevingsplan, maar is in technische zin een separaat plan. Dit betekent dat parallel wijzigen geen technische implicaties heeft.
De juridische implicaties zullen naar verwachting beperkt zijn, omdat een TAM-IMRO omgevingsplan vaak zal gelden voor een concreet (plan)gebied. Toch is het belangrijk om te toetsen op juridische consistentie en waar nodig intern te verwijzen en te werken met voorrangsbepalingen. Gebruikt u een TAM-IMRO omgevingsplan voor gemeentebrede wijzigingen (vergelijk bijvoorbeeld met een parapluplan archeologie) of voor een wijziging van de regels van de bruidsschat? Dan zullen door het parallel wijzigen implicaties kunnen ontstaan. Deze zijn echter vergelijkbaar met de huidige bestemmingsplannenpraktijk.
De VNG heeft dit onderwerp in 2023 uitgewerkt in werksessies met planleveranciers, Geonovum en KOOP. Gemeentelijke planjuristen zijn daar op diverse momenten bij betrokken. Hierdoor is een aangescherpt beeld ontstaan hoe de plansoftware moet omgaan met dit vraagstuk en hoe gemeenten om kunnen gaan met het parallel wijzigen en besluiten. Voor meer informatie zie de pagina Status ontwikkeling functionaliteiten DSO.
In de sessies van het Netwerk omgevingsplan geven we updates over de vorderingen. Op 30 juni 2023 organiseerden we een sessie met presentaties vanuit de VNG en de gemeenten Deventer en Lansingerland.
Vragen en suggesties
Heeft u vragen of suggesties naar aanleiding van deze informatie? U kunt een bericht plaatsen op het VNG Forum of contact opnemen via omgevingswet@vng.nl onder vermelding van ‘parallel wijzigen omgevingsplan’.