In 2008 verdedigde ik mijn proefschrift over de politiek van toekomstige problemen. Ik onderzocht daarin als casus hoe de landelijke politiek omging met het (toen nog) toekomstige probleem van vergrijzing. Het proefschrift was niet bijzonder, maar ik ben trots op één paragraaftitel: ‘Hoe de politiek de vergrijzing oploste’.
Dat ene zinnetje heeft twee betekenissen. Opgelost, in de zin van aangepakt: er is een oplossing gevonden. Maar het kan ook oplossen betekenen: weggemaakt, ‘poef’, als een goochelaar die een konijn laat verdwijnen in wolkje rook uit een machine. Uit zicht, maar niet verdwenen. De volgende dag is het er bij de volgende voorstelling gewoon weer bij.
Mijn proefschrift ging over hoe de politiek het toen hevig bediscussieerde probleem van vergrijzing aanpakte. Er werd eventjes iets gedaan, de VUT werd afgeschaft en de AOW-leeftijd verhoogd. En ineens was het probleem weg. Opgelost! Of opgelost?
Ik moet recent vaak aan mijn proefschrift denken. Bij uren wachten op Schiphol. Op een terras zonder personeel. Bij een netbeheerder die geen personeel vindt om zonneparken aan te sluiten. In de bouw waar niemand te vinden is. In de jeugdzorg, waar instellingen sluiten ondanks wachtlijsten. Bij de spoedeisende hulp, die sluit omdat de roosters niet vol komen. En bij gemeenten die tientallen vacatures permanent open hebben staan en niet vervuld krijgen.

Oplossingen vereisen goede ambtenaren

Als er overal tekort is, dan is dat geen conjunctuur meer. Dan is het structureel. Een steeds kleiner deel van de bevolking moet een groeiend aantal arbeidsplaatsen vervullen. In alle sectoren knelt dat hevig. En omdat ons kabinet weigert de belasting op inkomen uit arbeid te verlagen blijft deeltijdwerken interessant. Er is niets principieel mis met parttime, maar wel als een belangrijke reden daarvoor is dat werken simpelweg niet loont. Dat is een luxe die een samenleving met een scheve bevolkingspiramide zich niet kan veroorloven.
Wat heeft dit met gemeenten, met u, te maken? Heel simpel. De chaos op Schiphol en de ergernis op het terras staan elke gemeente te wachten. Wie gaat de vergunningen verlenen die de energietransitie en de woningbouwopgave vereisen? Wie bemant de balie? Welke jurist gaat bezwaarschriften afhandelen? Wie gaat de binnenstad verlevendigen? Wie gaat op huisbezoek? Wie gaat de gemeente cyberveilig houden? Wie maakt de stad klimaatbestendig? Welke stedenbouwkundigen gaan de groene en gezonde leefomgeving in de oude binnenstad verwerkelijken? Wie gaan hem bouwen en onderhouden?
Nieuwe colleges zijn aan de slag met ambitieuze agenda’s, vol met op te lossen maatschappelijke problemen. Maar de tijd tikt in hun nadeel. Het personeel stroomt uit, niet in. Oplossingen vereisen goede ambtenaren. Het is tijd voor een deltaplan voor gemeenteambtenaren. En anders is er altijd nog die truc met het konijn.