Je mag veronderstellen dat doelstellingen zoals die zijn geformuleerd, ook zo worden nagestreefd. In de politieke werkelijkheid gaat dat net iets anders. In de wet staat bijvoorbeeld het doel van transparantie bij de overheid hoog in het vaandel. De werkelijkheid is er echter een van een steeds prominentere vertrouwelijkheid en achterkamertjespolitiek. 

Zwartgelakte pagina’s
Landelijke politici als Pieter Omtzigt hebben al vaak laten zien hoe zij op basis van de wet veel documenten mogen ontvangen van de departementen, om er vervolgens achter te komen dat die teksten louter en alleen uit zwartgelakte pagina’s bestaan. 

Schering en inslag
Recent onderzoek van journalist Gep Leeflang van de Stentor toont aan dat dit ook op gemeentelijk niveau schering en inslag is. Leeflang vroeg een groot aantal gemeenten hoe vaak de gemeenteraad anno 2023 achter gesloten deuren vergadert. Dat blijkt veel vaker dan gedacht. In bijna de helft van de gemeenten worden raadsleden met regelmaat uitgenodigd voor vertrouwelijk overleg. Daarin laten zij zich ‘technisch’ informeren door wethouders en ambtenaren.
De Wet open overheid (Woo) is hier duidelijk over: zulke vertrouwelijkheid is niet gewenst. Openbaarheid is de norm, daarvan mag alleen worden afgeweken in een beperkt aantal, expliciet in de wet genoemde, uitzonderingsgevallen. 

Zulke vertrouwelijkheid is niet gewenst

Bijvoorbeeld als het gaat om persoonlijke beleidsopvattingen van ambtenaren, die hoeven niet openbaar gemaakt te worden. Artikel 5.2 stelt letterlijk: ‘Onder persoonlijke beleidsopvattingen worden verstaan ambtelijke adviezen, visies, standpunten en overwegingen ten behoeve van intern beraad, niet zijnde feiten, prognoses, beleidsalternatieven, de gevolgen van een bepaald beleidsalternatief of andere onderdelen met een overwegend objectief karakter.’
Als je luistert naar de reden die gemeenteraden opvoeren om in het geheim te vergaderen, dan noemen zij juist dat wat in de Woo niet onder persoonlijke beleidsopvattingen valt. Zij benoemen het technische, overwegend objectieve karakter van de uitgewisselde informatie als reden voor het vergaderen achter gesloten deuren.

Priemende ogen
Een andere reden die regelmatig wordt opgevoerd om in het geheim te overleggen, is de waardering dat overleg kan plaatsvinden zonder de priemende ogen van de burgers. En ik maar denken dat gemeenten naast de centrale taak van publieke dienstverlening ook een taak hebben in het betrekken van burgers in het beleid. Zo staat het toch in vrijwel alle verkiezingsprogramma’s? Nee, het zijn doelen zoals geformuleerd, niet doelen zoals nagestreefd. Lokale politici en bestuurders vinden het maar lastig als burgers een mening hebben en nog vervelender als het om geïnformeerde opvattingen gaat.

Aloude wet
Het doet denken aan een aloude wet uit de politicologie: hoe rechtser de coalitie, hoe linkser het beleid en vice versa. In dit geval: hoe mooier de geformuleerde doelen, hoe minder we ervan mogen verwachten.