Bij de isolatie van bestaande woningen hebben gemeenten te maken met de Omgevingswet en een uitspraak van de Raad van State.
Isolatie bestaande woningen
Volgens het Nationaal Isolatieprogramma (NIP) moeten voor 2030 onder andere 1,5 miljoen particuliere woningen worden geïsoleerd, waarvan 750.000 onder de regie van gemeenten. Gemeenten hebben met de SPUK NIP LAI (Lokale Aanpak Isolatie) middelen ontvangen om kwetsbare huiseigenaren te ontzorgen bij na-isolatie. Dit moet de isolatieopgave versnellen, energiearmoede tegengaan en de energietransitie mogelijk maken. Daarbij is het isoleren van de spouwmuur de meest laagdrempelige en kosteneffectieve manier van na-isoleren.
Omgevingswet: beschermde diersoorten
In spouwmuren en onder daken komen vaak vleermuizen, huismussen en gierzwaluwen voor. Deze zogenoemde gebouwbewonende soorten zijn beschermd volgens de Omgevingswet.
De Omgevingswet verbiedt onder andere het verstoren, doden en verwonden van beschermde diersoorten en ook het vernielen van hun verblijfplaatsen (zie artikel 11.46 Besluit activiteiten leefomgeving). Bij verduurzaming, bouw of verbouw moet dus eerst onderzocht worden of beschermde diersoorten aanwezig zijn.
Vleermuizen verzamelen zich tijdens de kraam- en winterperiode in grote groepen. Het isoleren van een enkele woning kan dus al aanzienlijke gevolgen hebben voor de vleermuispopulatie, wanneer er onopgemerkt een kraamkolonie of winterverblijf in de spouw aanwezig is.
Daarom moet voorafgaand aan isolatiewerkzaamheden onderzoek worden gedaan om te voorkomen dat grote kraam- en winterverblijven worden vernield en mogelijk veel dieren tegelijk worden gedood. Vervolgens moet een omgevingsvergunning flora en fauna bij de provincie worden aangevraagd.
Uitspraak Raad van State over spouwmuurisolatie
In augustus 2023 heeft de Raad van State een streep gezet door de gangbare manier van isoleren van bestaande gebouwen.
In uitspraak ECLI:NL:RVS:2023:2969 rondom het isoleren van spouwmuren heeft de Afdeling bestuursrechtspraak geoordeeld dat de manier waarop een isolatiebedrijf vooraf onderzoek deed naar de aanwezigheid van vleermuizen in de spouwmuur in strijd is met de Wet natuurbescherming. Deze wet is sinds 2024 opgenomen in de Omgevingswet.
Het isolatiebedrijf waarover de uitspraak ging, deed endoscopisch onderzoek (met een camera in de muur kijken of dieren aanwezig zijn) en een korte observatie. Daarna werden de isolatiewerkzaamheden bijna meteen uitgevoerd. De werkwijze van dit bedrijf was zeer gebruikelijk. Daarom kwam spouwmuurisolatie door deze uitspraak vrijwel stil te liggen.
Oplossingsrichtingen na deze uitspraak
Onderstaande infographic onderscheidt 4 theoretische mogelijkheden hoe om te gaan met soortenbescherming bij na-isolatie. Na de uitspraak van de Raad van State is een omgevingsvergunning van de provincie op basis van een soortenmanagementplan (SMP) de enige kansrijke optie om grootschalig woningen te kunnen isoleren en tegelijkertijd bedreigde dieren te beschermen. Omdat het vergunningstraject inclusief SMP 2 jaar of langer kan duren, zijn er ook tussentijdse oplossingen ontwikkeld. Bekijk de mogelijkheden
