Moderne informatietechnologieën, zoals tracking- en identificatietechnologieën, gezichtsherkenning en kunstmatige intelligentie, ondermijnen onze open democratische samenleving. De commerciële en technische structuur van het internet is uitermate gunstig voor non-democratische en polariserende krachten, maar zeer ongeschikt voor de verspreiding van hoogwaardige en betrouwbare informatie, voor het bevorderen van burgerschap en maatschappelijke verbinding.

Wij leiden een groot deel van ons bestaan via informatietechnologiereuzen. Deze commerciële bedrijven laten zich inhuren door de hoogste bieder en geven weinig om de ‘zachte krachten’. Regulering en overheidscontrole van technologiemultinationals zijn moeilijk en ineffectief en hun enorme winsten maken boetes weinig afschrikwekkend. Deze commerciële datagiganten volgen u op de voet.

Ik was de eerste en ben de laatste generatie die een heel leven doorbrengt in een democratische rechtsstaat

Vaak wordt deze problematiek neergezet als een bedreiging voor de privacy. Maar het echte gevaar schuilt in de selectiviteit en manipulatie van de informatiestroom die uw kant opgaat, niet alleen wat u stuurt. De grote stroom informatie die u elke seconde verstuurt, wordt gekoppeld aan onder andere psychografisch onderzoek en dat maakt het mogelijk u via microtargeting te benaderen met informatie en aanbiedingen die volgens een gedetailleerd profiel ‘het beste bij u passen’. Of beter gezegd: u sturen in een richting die de best betalende klant wenst. Datagiganten kunnen uw denken niet direct fundamenteel wijzigen, maar u wel een andere kant op laten kijken, afleiden, misleiden, desinformeren en manipuleren.

Extreemrechtse, autoritaire en populistische politieke partijen zien als geen ander heil in dit manipulatieve potentieel en de mogelijkheden tot politieke polarisatie, verspreiding van samenzweringstheorieën en haatcampagnes tegen specifieke groepen in de samenleving. Terwijl deze antidemocratische krachten domineren in sociale media, kletsen de gevestigde partijen via de kwaliteitspers tegen een steeds kleiner wordende groep politiek-geïnformeerde burgers. Inmiddels is naar schatting minder dan 3 procent van de online content journalistieke en wetenschappelijke kwaliteitsinformatie. 

We hebben nog maar het begin gezien van de manipulatieve mogelijkheden van moderne AI-technologie voor politieke misinformatie. Tel daarbij op het feit dat veel jonge kiezers volledige nieuwsontwijkers zijn geworden en hun politiek relevante informatie op een zeer versnipperde en contextloze manier verkrijgen en je hebt het recept voor democratische achteruitgang. Ik was de eerste en ben de laatste generatie die een heel leven doorbrengt in een democratische rechtsstaat en verzorgingsstaat. De toekomst is rechts-autoritair en repressief.