De commentaren waren even saai als voorspelbaar, toen het kabinet afgelopen december spelregels uitbracht over het gebruik van generatieve AI binnen de Rijksoverheid. Hoewel het kabinet het gebruik van generatieve AI door Rijksorganisaties slechts inkadert en niet verbiedt, riepen fans van deze technologie al gauw dat de ontwikkeling van Nederland ‘volledig stilstaat’. Overdreven reacties als deze zetten de wereld op z’n kop. Dat Nederland het gebruik van generatieve AI reguleert is juist een teken van groei. 

Zelfregulering

Een kenmerk van volwassenheid is namelijk het vermogen om onszelf te reguleren. Zelfregulering komt vanuit het besef dat niet alles wat we willen of kunnen ook móét, omdat we soms iets willen wat niet goed is voor onze omgeving. Dan besluiten we om het – wat ‘het’ ook is – te laten. 

Dit geldt niet alleen voor individuen, maar ook voor samenlevingen. Een volwassen samenleving is dan ook geen wetteloos Wilde Westen waar het recht van de sterkste geldt, maar stelt regels op die recht doen aan de belangen van iedereen. 

Daarom moeten we omarmen dat het kabinet het gebruik van generatieve AI inkadert. Het laat zien dat het kabinet oog heeft voor meer dan het nauwe economische belang van de grote techbedrijven; bedrijven die de samenleving koste wat kost afhankelijk wil maken van hun nieuwe AI-speeltjes. 

Schandalen

Juist in Nederland – waar het een tijd lang algoritmeschandalen regende – zijn we ervan doordrongen dat je de risico’s van kunstmatige ‘intelligentie’ er gratis bijkrijgt als deze technologie ondoordacht gebruikt wordt. Volgens een peiling van adviesbureau KPMG denkt een meerderheid van de Nederlanders nu dat algoritmen een negatieve invloed hebben op onze samenleving, terwijl in 2019 de meerderheid nog de tegenovergestelde gedachte had.

Ook het vertrouwen in een relatief nieuwe generatieve AI-tool als ChatGPT is opvallend laag. Ongeveer een vijfde van ons vertrouwt erop dat de antwoorden van ChatGPT correct zijn. En bijna 80 procent van de mensen denkt dat het gebruik van ChatGPT risico’s met zich meebrengt. 

Maatregelen

Het kabinet vereist niets meer dan dat die risico’s (en bijbehorende mitigaties) van generatieve AI-toepassingen worden vastgesteld nog vóór deze in gebruik genomen worden. Eerlijk gezegd stelt deze maatregel weinig voor. Het is een beetje als het advies om je handen te wassen na een toiletbezoek. Dat moest je sowieso al doen! 

Innovatie die grotere problemen veroorzaakt dan het oplost is namelijk geen innovatie, maar verspilling van middelen. Dus waar klagen de fans generatieve AI precies over? Willen ze helemaal niet over de risico’s van deze technologie nadenken? Dat is precies de ‘het zal mijn tijd wel duren’-mentaliteit die Nederland al die algoritmeschandalen bezorgde. 

Of steekt het de fans dat er voor Rijksorganisaties in beginsel wél een verbod is op het gebruik van tools als ChatGPT, Bard en Midjourney? Het kabinet geeft hier een even bondige als logische reden voor: deze toepassingen “voldoen over het algemeen niet aantoonbaar aan de geldende privacy- en auteursrechtelijke wetgeving”. 

Nog afgezien van het feit dat de overheid zich aan de wet te houden heeft en daar ook het goede voorbeeld in moet geven, komt het kabinet hiermee ook op voor de vele onzichtbare makers wiens werk zonder toestemming opgeslokt is door arrogante techbedrijven. Terecht, want zonder deze makers zou een tool als ChatGPT überhaupt niet bestaan. 

Nederland komt dan ook niet ‘stil te staan’, zoals de fans van generatieve AI roepen. Juist niet. Ons land zet eindelijk een eerste stap naar digitale volwassenheid. 

Ilyaz Nasrullah is informaticus en consultant op het gebied van digitale strategie en innovatie. Hij is de maker van de podcast Welkom in de AI-fabriek en schrijft essays en columns voor Trouw over de impact van digitalisering op de samenleving.