Voor veel deelnemers aan het openbaar bestuur is de informatiesamenleving een relatief nieuwe ontwikkeling. We werken hard om hier meer regie over te krijgen, maar het blijft in verschillende opzichten nog steeds een ongrijpbaar en jong fenomeen. 

Toch is het in 2024 alweer 20 jaar geleden dat Facebook werd opgericht. Hoewel dit bedrijf veel ontwikkelingen in gang heeft gezet waarvan we al jaren de vruchten plukken, doen het Cambridge Analytica-schandaal en de rol van Facebook in de bestorming van het Amerikaanse Capitool op 6 januari 2021 ons ook realiseren dat de democratische rechtsstaat hierdoor schade oploopt. Het jubileum van de oprichting van Facebook laat zien hoe belangrijk het is om als openbaar bestuur te anticiperen op de maatschappelijke impact van nieuwe technologie.

Dit Trendrapport Informatiesamenleving 2024 biedt gemeentebestuurders comfort bij technologische en maatschappelijke ontwikkelingen in de informatiesamenleving. 

In deze vierde editie van dit jaarlijks terugkerend rapport staan de onderwerpen AI en algoritmen, generatieve AI, en digitalisering en het welzijn van jonge mensen centraal. Het gaat daarmee over belangrijke vraagstukken: Waar moet het lokaal bestuur op letten bij de toepassing van ChatGPT? Wat is de rol van de gemeente in vraagstukken rondom de effecten van de online leefwereld op het welzijn van jonge mensen?

Het is overduidelijk dat digitale technologie regulering en bijsturing nodig heeft om van waarde te zijn voor de samenleving. 

Digitale technologie verbindt de wereld verder met elkaar, maar het maakt de wereld ook complexer. Doordat ontwikkelingen zich in hoog tempo voordoen, is het soms lastig voor gemeentebestuurders om het overzicht te behouden.

Ondertussen is het ook duidelijk dat je digitale technologie nodig hebt om maatschappelijke vraagstukken aan te pakken. Denk bijvoorbeeld aan uitdagingen waar we vandaag de dag voor staan, zoals de energietransitie, de woonopgave en de bestrijding van armoede. De bestuurders die we hebben geïnterviewd voor dit rapport stellen zichzelf dan ook vragen als: Hoe houden we de inzet van AI veilig? Kunnen we schermverslaving onder jonge mensen tegenhouden? En hoe maken we geautomatiseerde dienstverlening onderdeel van de gemeentelijke organisatie zonder de menselijke maat te verliezen?

In 2024 zullen we zien dat digitalisering een drijfveer is voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Dat lukt alleen wanneer we als lokale besturen goed samenwerken, kennis delen en waar mogelijk standaardiseren. 

Bij gemeenten zien we dan ook al veel energie om de vruchten te plukken van die digitale technologie. Met dit Trendrapport willen we die energie richten op de kansrijke initiatieven. Denk dan aan het werpen van een kritische blik op de marketingstrategieën van bedrijven zoals Facebook. Laat dit rapport u inspireren en stimuleren om actief deel te nemen aan de politiek-bestuurlijke dialoog over de informatiesamenleving.

Walter van Dijk (lid VNG-commissie Informatiesamenleving en wethouder gemeente Zeist) en Bram Diepstraten (lid VNG-commissie Informatiesamenleving en wethouder gemeente Velsen).