Uit de impasse met een VNG Werkplaats omgevingsplan
Door Dorine Kersten en Igor Hartsinck van de gemeente Tilburg.
Na afloop van een lastig overleg met één van de gemeentelijke werkgroepen voor het omgevingsplan zaten we bij elkaar om stoom af te blazen. Het liep niet. In het omgevingsplan moeten zoveel onderdelen een plek krijgen, terwijl we nog nauwelijks feeling hebben met de werking van dit instrument. We wilden zo graag resultaat, samen bouwen aan een plan. Maar we draaiden rond in kringetjes, steeds hadden we dezelfde discussies met de verschillende groepen collega’s: juristen, beleidsmedewerkers, dienstverleners en VTH-mensen. Vertwijfeld vroegen we ons af hoe uit de impasse te komen.
Zo kwam het dan we ons gretig aanmeldden toen vanuit de VNG de ‘Werkplaatsen omgevingsplan’ werden aangeboden. Wat is het? Je gaat met collega’s uit verschillende hoeken stapsgewijs aan het werk met het omgevingsplan. Elke week heb je een sessie met een implementatiecoach, een implementatieondersteuner en een jurist van de VNG om te bespreken waar we tegenaan lopen. De VNG deelt de lessen met andere gemeenten.
Hoe gaan we aan de slag? In onze werkplaats zoomen we in op geluid en externe veiligheid. We gaan deze thema’s zo goed mogelijk verwerken in het omgevingsplan voor een bestaand woongebied in de wijk De Reeshof. Een groep juristen en beleidsmedewerkers werkte al eerder de regels inhoudelijk uit. De worsteling zit in het inpassen van de omgevingsplanstructuur.
In de startbijeenkomst gaf een juriste van de VNG een toelichting op het vernieuwde casco voor het omgevingsplan (structuur) van de VNG. Dat trof want we waren in de oude versie tegen knelpunten aangelopen. In de nieuwe (geconsolideerde) versie van het casco dient hoofdstuk 4 als richtingaanwijzer waarin wordt bepaald voor welke thema’s en gebiedstypen regels over activiteiten worden gesteld. De regels over activiteiten worden vervolgens uitgewerkt in hoofdstuk 5. In deze richting zijn we aan de slag gegaan. Dat wil zeggen: uitproberen hoe je regels voor geluid en externe veiligheid formuleert, waar je ze neerzet en hoe je annoteert zodat gebruikers ze in het digitaal loket kunnen vinden bij regels op de kaart. De winst van de werkplaats is dat je samen tegen de dilemma’s aanloopt. Het annoteren is geen activiteit die je ‘er zo even bij doet’, bevestigen praktijkproeven. Welke kwalificaties van medewerkers zijn ervoor nodig? De uitdaging is om een breed, effectief samenwerkend team te vormen dat dit kan. Dit vraagt gedegen kennis van verschillende typen annotaties, van de standaarden en het toepassingsprofiel omgevingsplan waarin de annotaties worden beschreven. Annoteren is een andere manier van kijken naar de regels. Het zien van de structuren in de tekst vanuit meer gezichtspunten: activiteiten, locaties en thema’s geeft houvast voor het annoteren. Dankzij annoteren worden de regels vindbaar.
Tussen de wekelijkse sessies met de VNG hebben de collega’s van de gemeente Tilburg een paar uur om eraan te werken. Ze noteren hun vragen en problemen, en stellen ze aan de orde in de sessie met de VNG. Het betreft vraagstukken zoals aan welke activiteiten je geluid koppelt, of externe veiligheid. En hoe je het overzicht houdt op het hele omgevingsplan. Wat zijn de onderlinge afhankelijkheden? We hopen met de aanpak voor geluid en externe veiligheid een werkwijze te vinden die we ook kunnen toepassen voor andere thema’s zoals bijvoorbeeld erfgoed of parkeren.
Lastig is dat collega’s maar een paar uur per week beschikbaar hebben en daarin gaat ook veel tijd zitten in discussies. Je zit er eventjes helemaal in en dan word je er weer uitgetrokken. Tegelijk is het belangrijk er af en toe met zoveel mogelijk mensen aan te werken zodat je dezelfde dingen tegenkomt en dezelfde taal gaat spreken. Onze ervaring – na twee sessies – is dat dit inderdaad zo werkt. Doordat het concreter wordt gaan mensen beter de werking van het omgevingsplan begrijpen en de bedoeling erachter. Elke gemeente is bezig het wiel uit te vinden, daar ontkom je niet aan. Maar, het is fijn om te sparren met VNG’ers die er verstand van hebben. Omgekeerd leert de VNG van onze praktijk, en ze deelt de lessen met andere gemeenten. We helpen elkaar.
Onze werkplaats loopt tot eind juni. Wij vinden het geslaagd als het enthousiasme voor het omgevingsplan bij onze collega’s groeit. Dat er een besef komt dat we samen iets bouwen volgens heldere afspraken. Ook zou het mooi zijn als we een themastructuur hebben bepaald die werkt voor alle thema’s en gebiedstypen. Het idee is: transparant werken volgens bepaalde standaarden. Als de voortekenen niet bedriegen, komen we een heel eind!
Dorine Kersten is coördinator omgevingsplan in de gemeente Tilburg
Igor Hartsinck is coördinator digitalisering omgevingsplan
Naschrift:
De bevindingen van de Werkplaats omgevingsplan in Tilburg worden geregistreerd en gedeeld op de website van de VNG. De Werkplaats omgevingsplan in Tilburg is er één van in totaal 12 werkplaatsen die nu aan de gang zijn.