Gemeenten zijn gewend om te dealen met risico’s; elke gemeentebegroting heeft een risicoparagraaf. ‘Maar’, zegt Chris, ‘het risicobewustzijn over de hele linie kan beter. Veel winst is te halen in het verminderen of vermijden van risico’s, en ook in het veel meer leren van elkaar. ‘Ik kom juist terug van een netwerkbijeenkomst voor HRM-managers. Iedereen in dat veld heeft te maken met het risico dat mensen ziek worden en met het tekort aan gekwalificeerd personeel. Het is belangrijk dat dit soort risico’s meer op tafel komen te liggen, en dat je er een visie en een werkwijze tegenaan zet. Hoe kun je het voor te zijn? Hoe doen ze het in andere gemeenten? Investeren in werkplezier en de duurzame inzetbaarheid van mensen, blijkt te werken. Het voordeel is tweeledig: medewerkers voelen zich er goed bij, en je bespaart kosten op de langere duur. Risico’s voor zijn is in het algemeen een goed uitgangspunt.’ 

Hoge kosten door onvoorziene risico’s zijn niet fijn. Risicomanagement hoort bij goed bestuur

Allergie

Methodisch en gestructureerd denken over risico’s is een opgave voor alle gemeentelijke domeinen. Verschillende professionals moeten samen aan tafel om - elk met z’n eigen beroepsblik - tot een integraal perspectief te komen. In de praktijk is dat niet gemakkelijk. ‘In een waterschap is het bijvoorbeeld gemakkelijker risico’s integraal te wegen en maatregelen te nemen. De missie van waterschappen is eenduidiger.’

Chris signaleert dat het woord ‘risico’ geregeld allergie oproept. ‘Veel mensen willen liever denken in kansen en mogelijkheden, ze vinden dat praten over risico’s het feestje verpest. Ook omdat er politieke discussie kan ontstaan. Maar het is ook niet fijn als achteraf blijkt dat de kosten de pan uitrijzen door onvoorziene risico’s. Risicomanagement hoort bij goed bestuur. De gemeenteraad heeft ambities, hoe beter je de uitvoeringsrisico’s managet, hoe beter je ambities kunt waarmaken.’

Winstkansen

Eén stramien voor risicomanagement in gemeenten is er niet. Chris wil samen met gemeenten methodes ontwikkelen. ‘Als je met een format en een vragenlijst werkt, zou je elkaar beter kunnen helpen. Het is ontdekkingsreis.’ Het inhoudelijk gesprek over methodes en standaarden wordt onder meer gevoerd in het Risico Platform Overheden waar concerncontrollers en directeuren van afdelingen financiën elke drie maanden kennis en ervaringen uitwisselen. Chris nam het initiatief voor dit platform. Een inhoudelijke bijdrage aan de kennis over het vak, levert hij met z’n promotieonderzoek, waar hij nu volop mee aan de slag is. Het onderwerp is de manier waarop gemeenten hun brandrisico’s dekken. De hypothese van Chris is dat gemeenten dit risico maximaal verzekeren. Het rijk verzekert het risico op brand in het geheel niet, vertelt hij. ‘Ik wil onderzoeken waar de winstkansen zitten. Kun je bijvoorbeeld onderling een fonds instellen en schade daaruit betalen? Zijn er kosteneffectieve maatregelen om brandschade tegen te gaan?’

Weerbaar

Anticiperen op risico’s is één ding, zorgen dat je klaar bent voor het onbekende is de 3.0-versie van risicomanagement: resilience. Chris noemt als voorbeeld de ontwrichtende stroomstoring in Argentinië als gevolg van een hack. Het kan zomaar gebeuren, ook in Nederland. ‘In zo’n geval komt het erop aan hoe weerbaar en flexibel je crisisorganisatie is. Heel belangrijk in het licht van grote wereldwijde vraagstukken als klimaatverandering en extreem weer, migratie, armoede. Mondiale problemen voel je in gemeenten, dáár moet je het oplossen. Je kunt er enkel uitkomen met vernieuwend denken. Zoals Einstein al zei: je kunt het probleem niet oplossen met het denken dat het heeft veroorzaakt.’

Expertteam

Inspelen op toekomstige risico’s door vraagstukken aan elkaar te verbinden en risico’s goed managen. Dat zijn de sleutelwoorden, zegt Chris. ‘VNG Risicobeheer staat ervoor dat we daar aandacht voor hebben en slimme combinaties maken, ook door het beter gebruiken en verzamelen van data.’ Een andere gedachte waar hij mee speelt is het opzetten van een expertteam dat gemeenten kunnen inzetten bij het vormgeven van integraal risicomanagement, of bij een calamiteit, bijvoorbeeld als schade dreigt doordat de reputatie van een bestuurder in het geding is. Zo’n team is samengesteld uit mensen die eerder met dit probleem te maken hebben gehad. Geheel uitgekristalliseerd is het idee nog niet. ‘Hoe dan ook,’ zegt Chris, ‘de grondgedachte is dat je meer samendoet, gebruik maakt van ervaringen die anderen hebben opgedaan.’