‘Gemeenten maken de rol van eerste overheid waar. We zijn nadrukkelijk aanwezig bij de grote maatschappelijke onderwerpen,’ zegt Leonard Geluk, algemeen directeur van de VNG. Zo gezien was 2024 een goed jaar. Tegelijk was er onzekerheid en permanent ‘gedoe’ met het kabinet. Voor het financieel ravijn kwam geen oplossing, voor de korting op de specifieke uitkeringen evenmin.  

Samenwerking met het rijk

‘Gemeenten vormen gezamenlijk een sterke overheidslaag. Maar het werken als één overheid met het rijk, komt nog niet tot wasdom. Er was veel overleg in een constructieve sfeer, maar dit komt nog niet tot uiting in daden.’ In het voorjaar was er wel heuglijk nieuws. Na intensieve en complexe onderhandelingen met het demissionaire kabinet-Rutte IV ging eindelijk de opschalingskorting van tafel. Ook kwamen er (proces)afspraken over het indexeren van de stijgende zorgkosten. Het kabinet stelde vooruitlopend op de precieze afspraken vanaf 2026 € 75 miljoen beschikbaar, oplopend naar € 300 miljoen in 2029.

Ambities en bezuinigingen

In juli presenteerde het kabinet-Schoof hoopvolle ambities voor wonen en bestaanszekerheid. Maar in de Miljoenennota reserveerde het kabinet niet de financiële middelen die daarvoor nodig zijn. Ook bleef de korting het op gemeentefonds – het financieel ravijn – in de boeken staan. In het hele land moeten gemeenten ingrijpend bezuinigen. Veel gemeentebestuurders, de VNG voorop, waarschuwden in de media voor verschraling in gemeenten. Zo komen sport- en culturele voorzieningen, onderhoud van het openbaar gebied en armoedebeleid onder druk te staan. ‘Gemeenten stappen naar voren, we zoeken besparingen in méér samendoen, in de gezamenlijke gemeentelijk uitvoering, maar daarmee kunnen we de verschraling niet buiten de deur houden,’ zegt Geluk. Het werk van gemeenten is geen institutioneel belang, het raakt alle mensen. Om dit in de publieke opinie naar voren te brengen lanceerde de VNG de campagne ‘Je gemeente doet er alles aan’.  

Jeugdzorg en financiële compensatie

In het Overhedenoverleg in november zegde het kabinet toe dat het advies van de Deskundigencommissie Van Ark over de kosten van de jeugdzorg wordt opgevolgd, en dat er een oplossing komt voor het tekort. De commissie adviseerde in januari 2025 om de geplande extra bezuinigingen op jeugd vanaf 2026 van tafel te halen, en de kosten te indexeren. Het advies is ook dat gemeenten de helft van de tekorten van 2023 en 2024 zelf moeten betalen. In het voorjaar 2025 wordt duidelijk hoe het kabinet hiermee omgaat, en of gemeenten voldoende worden gecompenseerd. De VNG doet hier alles aan.

Verenigingsstrategie 2030

Dat gemeenten ‘naar voren stappen’, zoals afgesproken in de Verenigingsstrategie 2030, blijkt op de Bestaanszekerheidstop in januari en bij de Woontop in december.  ‘De voorstellen van gemeenten zijn uitingen van een zelfbewuste attitude. Met oog voor de leefwereld én voor de uitvoering willen we stappen zetten om ambities waar te maken. Het zelfbewustzijn zit ook in alle voorstellen die we doen om de gemeentefinanciën weer op orde te krijgen.’ Geluk stelt vast dat gemeenten steeds meer schouder aan schouder staan. In het samen optrekken richting het rijk en ook met voorstellen om met gemeenten meer gezamenlijk te doen. De GGU (Gemeenschappelijke Gemeentelijke Uitvoering) past daar bijvoorbeeld in, net als het initiatief Risicobeheerfonds (collectieve gebouwenverzekering) en het programma Arbeidsmarktkrapte.  

De slogan van de VNG-campagne om te onderstrepen hoe relevant het werk van gemeenten is, is daarom meteen een adequate samenvatting van het hele jaar, vindt Geluk. ‘Je gemeente doet er alles aan!’