Joyce de Jong, een van de founding mothers van het stelsel, kan er aanstekelijk over vertellen. De oude werkwijze vergelijkt ze met een duikboot die onder water gaat en pas na twee jaar bovenkomt. De kort-cyclische aanpak lijkt op een dolfijn die elk kwartaal boven water komt en checkt: ben ik nog de goede dingen aan het doen? Heb ik een goed tussenproduct opgeleverd? Na zo’n kwartaaldemo gaat hij met frisse zin weer vrolijk spartelend onder water. Het is een goed gevonden beeld; een dolfijn is intelligent en sensitief.

Bij de laatste kwartaaldemonstratie van het DSO-LV gaf de dolfijn ons een waardevol inkijkje in wat ons te doen staat. Wat hebben we als veranderopgave te doen? Het gebeurde bij de praktijkproef met de kapvergunning: in een oogopslag zag je wat we als gemeenten en provincies nog niet hebben georganiseerd. Het DSO-LV toont op een scherm de vragen die een burger moet beantwoorden (in een bepaalde plaats). Is de boom op borsthoogte breder dan 1.30 meter? Is de boom ziek?

Vragen waar de burger – al boomknuffelend – nog wel uitkomt. Maar dan wil de provincie weten of de boom ligt in een vleermuizentrekgebied en of er een nest inzit van een vogel. Het DSO-LV toont zonder genade welke vragen de gemeente en de provincie relevant vinden bij het kappen van een boom. Informatie die de overheid overigens vaak zelf in huis heeft; de provincie weet als geen ander waar de vleermuizen trekken. De opdracht is niet om deze vragen te stellen aan burgers, maar om de informatie uit de krochten van onze eigen systemen toegankelijk te ontsluiten.

Deze vragen hoeven niet gesteld te worden. Nog los van de overweging wat je nu precies wilt weten voordat een boom mag worden gekapt. Hoe vaak wordt een kapvergunning geweigerd? De bedoeling van de Omgevingswet is de fysieke leefomgeving te beschermen en te benutten. Je kunt allicht flinke gebieden aanwijzen waar je met het melden van een te kappen boom en herplantplicht, ook aan dit doel beantwoordt. Dan hoef je een burger niet lastig te vallen met formulieren en kosten, en het boomknuffelen kan achterwege blijven. Zeker, het kappen van bomen kan ook een heikel onderwerp zijn. Maar wijs dan de gebieden en de (monumentale) bomen aan waar dit aan de orde is.

Het DSO-LV geeft inzicht in de stapeling van beleid die wij burgers voorleggen. De opgave is om daar kritisch naar te kijken. Wat is mijn visie op een gebied en de bedoeling van mijn regels? Hoe wil ik die regels tonen aan de burgers en hoe kan ik informatie zo ontsluiten dat ik het niet meer aan mijn burgers hoef te vragen? Dat het DSO-LV zo ver is, helpt ons als gemeenten om aan de bak te gaan.

De vraag is dus niet of het DSO-LV straks klaar is, maar of wij als overheden onze processen zo op orde hebben dat we voor burgers en bedrijven het goede kunnen doen. We hebben nog twee jaar de tijd om praktisch aan de slag te gaan. Hoe zit het met de kapvergunning in onze gemeente? Welke afdelingen zijn er betrokken? Wat zijn de regels van de provincie? Hou de meest voorkomende dossiers tegen het licht: kapvergunningen, evenementenbeleid, dakkapellen, bijgebouwen, enzovoorts.

Concrete producten vormen het beste vertrekpunt voor het gesprek tussen de verschillende overheden en professionals, elk met hun eigen waardevolle beroepsblik (maar geen van deze perspectieven is heilig). Zulke gesprekken gaan niet over abstracties en metaverhalen. Het is concreet, klein en simpel. Daaruit komen altijd oplossingen tevoorschijn. Als energiek spartelende dolfijnen die opduiken uit het water.

• Klik bovenaan de pagina op Bekijk de andere artikelen in dit boek voor meer blogs.