Gewapend met de klusbox komt Monique Winthagen aan op de plek van bestemming. Het is meteen duidelijk wat ze moet doen. De prullenbak in de Heerlense Saroleastraat ziet er niet meer helemaal fris uit. Hij is beklad, er zitten allemaal stickers op en bovenop plakt een oud kauwgumpje. ‘Die is hoognodig aan een opknapbeurt toe’, zegt Winthagen. Ze opent de box, pakt een vegertje en gaat aan de slag. Twee zitbanken, een prullenbak en een paar verkeerspaaltjes. Dat zijn de klussen die Winthagen nu toe via ’t Heerlens Heitje heeft uitgevoerd. ‘Ik zag het oproepje op Facebook en ik dacht “dat is wel wat voor mij”. Ik kan niet meer werken, want ik ben afgekeurd. Maar ik vind het wél leuk om toch wat te doen. Daarnaast vind ik het ook gewoon belangrijk om een beetje betrokken te zijn bij mijn stad en het hier wat mooier te maken.’

Een paar uitdagingen
‘Dat is precies de gedachte achter ’t Heerlens Heitje’, zegt gemeentelijk projectleider digitalisering Pieter Bonnema. ‘In Heerlen hebben we een paar uitdagingen. Er gaat veel zorg naar het sociaal domein. Dat is hard nodig, maar daardoor blijft er minder financiële ruimte over voor de openbare ruimte. Het centrum is goed onderhouden maar als je de woonwijken in gaat, verandert dat. Daarnaast is er in het winkelgebied van het centrum behoorlijk wat leegstand. Voor corona had een aantal winkeliers al moeite om het hoofd boven water te houden en dat is alleen maar erger geworden. Het laatste probleem heeft te maken met betrokkenheid en burgerparticipatie. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen was de opkomst echt heel laag. Daar willen we als gemeente natuurlijk wat aan doen.’

Ik vind het gewoon belangrijk om een beetje betrokken te zijn

In de app
’t Heerlens Heitje raakt al die uitdagingen. ‘Inwoners van Heerlen schrijven zich via een app in voor klussen in het openbaar gebied’, vertelt Robine Gielkens, die zich als junior projectleider bezighoudt met de praktische uitvoering van ’t Heerlens Heitje. ‘Dat zijn klussen zoals het opknappen van prullenbakken, bankjes en speeltoestellen maar bijvoorbeeld ook het herschilderen van verkeerspaaltjes. Als je een klus hebt geclaimd, haal je bij een van de buurtpunten een klusbox op, waar alles in zit voor die specifieke klus inclusief de instructie. Ben je klaar dan maak je een foto van het resultaat en die zet je in de app. Als de klus wordt goedgekeurd, ontvang je de Heitjes in je digitale portemonnee. Die kun je vervolgens uitgeven bij de aangesloten ondernemers in de binnenstad, zoals een boekwinkel, een tostirestaurant, een café, een cursusinstelling, een tattooshop of een speeltuin. Allemaal lokale winkels zodat het geld binnen Heerlen blijft, want dat is de bedoeling.’
En dat slaat aan. Sinds ’t Heerlens Heitje van start ging in maart 2021, is de app maar liefst 1322 keer gedownload, zijn er 228 klussen uitgevoerd, 7000 Heitjes verdiend door 64 klussers en schreven twintig ondernemers zich in. ‘Geen enkele andere gemeente deed zoiets eerder’, zegt Bonnema. ‘Het was voor ons echt pionieren en uitzoeken wat wel en niet kan. Om werkverdringing te voorkomen, hebben we gekeken naar klusjes die de gemeente op dit moment zelf niet doet omdat er geen budget voor is, maar die wel gewenst zijn.
‘Ook op fiscaal, verzekeringstechnisch en juridisch vlak hebben we zitten puzzelen. Het UWV en de Belastingdienst hebben allemaal regels rond vrijwilligerswerk en de vergoeding daarvan. Uiteindelijk hebben we besloten om met de Vrijwilligersregeling te werken, waarin de vergoeding maximaal 5 euro per uur is. Per klus kun je gemiddeld 30 Heitjes verdienen, wat gelijkstaat aan 30 euro en per jaar maximaal 1.500 euro. Dat lijkt weinig, maar we merken dat mensen het er toch graag voor overhebben. Het gaat ze niet alleen om het geld maar ook echt om de ervaring en het bijdragen aan een fijnere leefomgeving.’

Gevoel van eigenaarschap
‘Hartstikke mooi natuurlijk’, vindt Harald Wouters van VNG Realisatie, die als een van de partners betrokken is bij ’t Heerlens Heitje. ‘Zeker in een stad als Heerlen waar de betrokkenheid bij de stad niet zo hoog is. Dat zie je terug in de openbare ruimte waar veel leegstand en vandalisme zijn. Daar zit ook een stuk onvrede achter dat heel ver teruggaat naar het gedwongen sluiten van de mijnen en het gebrek aan een goed alternatief. Het is interessant om te zien hoe de gemeente digitale middelen inzet om mensen te stimuleren en te mobiliseren om iets voor hun eigen gemeente te doen. Op die manier wordt de afstand tussen de inwoner en de gemeente kleiner en voelen de inwoners zich weer eigenaar van de stad. Doordat de Heitjes alleen lokaal kunnen worden uitgegeven, blijven de euro’s in de stad. Zo heeft de lokale economie er ook wat aan.’

Sociaal domein
Winthagen, die de prullenbak inmiddels heeft ontdaan van kauwgum en stickers, is in elk geval erg blij met het Heitje. De foto die ze op de app zet, is goedgekeurd en tevreden loopt ze naar de Salad Bakery aan de overkant om haar zojuist verdiende Heitjes in te wisselen voor een lekker taartje.
‘Geweldig toch, dat het zo goed werkt?’ zegt Bonnema. ‘We zijn ook aan het onderzoeken of we ’t Heerlens Heitje in de toekomst kunnen uitbreiden naar het sociaal domein. Bijvoorbeeld door een rol te spelen in de intake. We bieden op dit moment de intakegesprekken al via de app aan. Mensen die zich als vrijwilliger aanmelden, komen dan in aanmerking voor ’t Heerlens Heitje. Zo kunnen we de drempel verlagen om als vrijwilliger aan de slag te gaan. Daar zijn we nu naar aan het kijken. Dus wie weet.’