Zoals steeds in de afgelopen acht – of achttien? – weken drupt de regen op de ramen van de Willemshof, het VNG-kantoor in Den Haag. De verkenner voor een nieuw kabinet vertrok nog voor hij was begonnen. Je hebt geen glazen bol nodig om te voorzien dat het een lange formatie kan worden. Sowieso. Een moedeloze ochtend is het. Telefoon, Sharon Dijksma.
Montere vastberadenheid klinkt aan de andere kant van de lijn. De voorzitter van de VNG belt om te bespreken wat elke gemeente bezighoudt: wat gaan we doen om te voorkomen dat het land stilvalt in een lang tijdperk zonder missionaire regering? Gedurende de campagne waren alle partijen het erover eens dat bestaanszekerheid een prioriteit moet zijn voor de nieuwe regering. Op dit gebied kunnen we als gemeente alvast de stap naar voren doen. Hoe zullen we dit in VNG-verband organiseren?
Het zijn de gemeenten die armoede en bestaansonzekerheid op de agenda zetten. Jaren geleden al, toen bijstandsconsulenten en andere hulpverleners overal signaleerden dat steeds meer mensen financieel in de knel raakten. De strenge regels van de Participatiewet, het ingewikkelde stelsel van toeslagen en het lage bestaansminimum zetten mensen klem. Wie eenmaal in de armoede zit, komt er moeilijk weer uit. Levend in armoede worden je wereld en je netwerk snel kleiner. Nergens geld voor, steeds minder meedoen, altijd schaamte.
In de praktijk zien we steeds vaker dat gemeenten de regels van de Participatiewet soepeler toepassen, bijvoorbeeld bij re-integratie of de mogelijkheid om naast de uitkering meer bij te verdienen. En door minder vaak strafkortingen op de bijstand toe te passen na een fout. Dat voorkomt dat mensen nog dieper in de problemen raken. Binnen bestaande regels is maatwerk mogelijk. In veel situaties levert dit meer op dan het strikt uitvoeren van regels.

Wat gaan we doen om te voorkomen dat het land stilvalt?

Dit jaar publiceerde de VNG het essay Bestaanszekerheid als belofte met een uitnodiging aan de maatschappelijke partners om zich aan te sluiten bij drie nieuwe beloftes van bestaanszekerheid: voldoende inkomen om van te leven, een maatschappij waarin iedereen zich kan ontwikkelen en een overheid die uitgaat van vertrouwen en die zelf betrouwbaar is.
Door nu hierover in gesprek te gaan – met gemeenten, uitvoeringsorganisaties zoals UWV, ministeries en wetenschappers – kunnen we tot een (lokale) agenda komen met maatregelen voor de korte en voor de langere termijn. Het gaat niet alleen om werk en inkomen, maar ook over wonen en kansengelijkheid in het onderwijs. Laten we naar voren stappen als gemeenten, met maatschappelijke partners, en een voorzet doen om bestaanszekerheid in het regeerakkoord concreet te maken. Zo worden we aan de telefoon steeds enthousiaster. Nog steeds regent het zonder ophouden, maar ik heb er zin in.