De eerste zorgcoöperatie is in 2005 opgericht door inwoners van Hoogeloon. Sindsdien is het aantal zorgcoöperaties sterk toegenomen. In 2017 waren er meer dan 500 bekend bij de nationale koepel Nederland Zorgt voor Elkaar. Naast initiatieven rond welzijn, zorg en wonen zijn initiatieven rond duurzaamheid, energie en stadslandbouw.

Gemeenten staan voor de uitdaging georganiseerde bewoners te ondersteunen bij het organiseren en uitvoeren van hun initiatieven. Goed ingerichte aanbesteding- en inkoopprocessen van diensten zijn belangrijke instrumenten. Sommige bewoners willen graag invloed uitoefenen op de inkoop of zelf inschrijven op een aanbesteding. (Zie ook de raadgever Right to Challenge)

Hoe ga je als gemeente om met de veranderende rollen van bewoners, markt, organisaties verenigingen en overheid? De volgende tips geven aanknopingspunten:

• Zorg voor een goede balans tussen inspreken op plannen van de gemeente, stimuleren van eigen initiatief, medebeheer of zelfbeheer: Bewoners en vraagstukken verschillen. Houd rekening met de kwaliteit, betaalbaarheid, toegankelijkheid, bereikbaarheid, duurzaamheid, multifunctionaliteit en efficiënt gebruik.
• Investeer in een goede relatie: De bewoner van vandaag is niet meer de bewoner van vroeger. Bewoners nemen steeds meer eigen verantwoordelijkheid. Maak opnieuw kennis. Niet alleen binnen maar vooral ook buiten het gemeentehuis. Ontmoet elkaar op plekken die inspireren en uitnodigen tot participatie van alle betrokkenen. Zoek de bewoners daar op waar het gebeurt.
• Geef ruimte aan innoverende en aansprekende (zorg)initiatieven: De toetssteen is dat initiatieven bijdragen aan de deelname van bewoners in gemeenten. Het kan om van alles gaan: een ouderenlijn, vervoersdiensten, eetclubjes, beweeggroepjes etc. De organisatievorm is van ondergeschikt belang.
• Daag de bewoners en organisaties uit om mee te beslissen over zorg en welzijnsbeleid: Zet in op verbetering van het samenspel met organisatoren van zorg- en welzijnsactiviteiten en andere initiatieven. Door de waarde van initiatieven centraal te zetten, kun je met elkaar een betere afweging maken waar de gemeente zich op moet richten en wat dit betekent voor het initiatieven-klimaat.
• Ondersteun sport- cultuur- en andere verenigingen bij de ontwikkeling naar open clubs zodat zij hun maatschappelijke rol kunnen oppakken of uitbreiden: Weerbare organisaties zijn financieel en organisatorisch gezond. Zij hebben een krachtig bestuur en goed beleid. Ze staan open voor zowel de eigen leden als de omgeving. Ze kunnen samen met anderen zorg en welzijnsactiviteiten ontwikkelen waar bewoners behoefte aan hebben.
• Breng bestaande zorg- en welzijnspartijen, sport- en cultuuraanbieders bij elkaar: Zet wijkteams, buurtcoaches en bewoners in en krijg een beeld van de bestaande infrastructuur als dit er nog niet is. Welke accommodaties zijn er welke activiteiten? Vind elkaar en werk samen in de buurt.
• Stimuleer en ondersteun slimme verbindingen: Versterk of vernieuw bijvoorbeeld de relatie tussen sport, onderwijs en kinderopvang. Denk ook aan de koppeling tussen ouderen en kinderopvang. Het begint bij preventie.
• Draag zorg voor een passend voorzieningenaanbod voor kwetsbare bewoners van jong tot oud: Niemand mag financiële drempels ervaren om te kunnen sporten of een avondje te klaverjassen. Draag zorg voor een veilig sociaal klimaat samen met de verenigingen en met partners uit de veiligheids- en zorgketen. Stimuleer partners in de wijk om samen te komen tot passende activiteiten. Sluit aan bij de levensfase en motivatie en gebruikerslogica van bewoners.
• Waardeer fouten: Bij initiatieven hoort ook dat het mis gaat. Ga hier waarderend mee om. Bespreek ook wat goed ging en wat anders kan.

• Website Nederland zorgt voor elkaar
• Raadgever Right to Challenge