Deze week verscheen het rapport van de VNG-commissie Sociale impact Covid-19, onder voorzitterschap van Paul Depla. De commissie-Depla roept op tot het investeren in veerkracht. Gemeenschappen en individuen die veerkrachtig zijn, kunnen de negatieve impact van crises incasseren. De publieke sector speelt hierbij een cruciale rol.

Als we het afgelopen coronajaar één les hebben geleerd, dan is het wel hoe belangrijk de publieke sector is. De zorg, het onderwijs en de politie bleken onmisbaar. De afgelopen jaren is de politiek te vaak uitgegaan van kortetermijnwinst door in veel van deze sectoren een bezuiniging door te voeren. Maar op de lange termijn breekt ons dit op: penny wise, pound foolish. De publieke sector, die de afgelopen decennia steeds verder is verschraald, moet in een rap tempo worden hersteld.

Er is een enorme kloof tussen de ambitie en datgene wat reëel is

Informateur Herman Tjeenk Willink roept op tot een politieke cultuur die is gebaseerd op vertrouwen en matiging. Dat zijn twee waarden die moeten terugkeren in het openbaar bestuur. Ik zou daar nog twee uitgangspunten aan willen toevoegen, namelijk realisme en urgentie. Want met onze verschraalde publieke voorzieningen, uitgeput door de opeenhoping van efficiencykortingen – voor gemeenten gaat het om 2,4 miljard sinds 2015 – zijn we niet klaar voor de volgende crisis en zijn we zeker niet klaar voor welke ambitie dan ook.

Het afgelopen jaar hebben gemeenten veerkracht getoond. Maar de vraag is hoelang ze dat nog volhouden. Want na de acute coronacrisis zijn gemeenten nog steeds aan zet. Aan gemeenten de taak om de kwetsbare samenleving minder kwetsbaar te maken. En dat terwijl we tegelijkertijd over de volle breedte worden geconfronteerd met de verschraling van de publieke sector. Het vet is van de botten. De bodem van de gemeentelijke schatkist is zichtbaar. Er is een enorme kloof tussen de ambitie en datgene wat reëel is, tussen beleidsintenties en de haalbaarheid in de uitvoering. Dat geldt niet alleen voor gemeenten maar ook voor het onderwijs, de politie, de zorg, de werkbedrijven, justitie en de infrastructuur. De publieke sector zit in zwaar weer door de opeenstapeling van efficiencykortingen. Het op papier sluitend krijgen van de begroting lijkt belangrijker dan het realistisch beschikbaar stellen van noodzakelijke middelen. Buffers zijn er nauwelijks en dat maakt Nederland minder veerkrachtig.  

Wie voor een dubbeltje op de eerste rij wil zitten, kan niet bouwen aan een veerkrachtige overheid en dito samenleving. Een sterke publieke sector is hard nodig. Vertrouwen, matiging, realisme en urgentiebesef vormen de basis voor het noodzakelijke herstel van vertrouwen en voor een veerkrachtige overheid. Ik schenk het nieuwe kabinet graag een duidelijk motto: stop de verschraling, investeer in de publieke zaak.