Zorgondernemer Els Kappers-Brouwer uit Dalfsen zag op een lokale nieuwssite een oproep voorbijkomen om deel te nemen aan een cursus om meer te weten te komen over de lokale politiek. ‘Ik heb me per ommegaande aangemeld’, zegt ze. ‘Ik ben nieuwsgierig van aard en wilde weten hoe de hazen lopen in de lokale politiek.’

Kappers, met een eigen logopediepraktijk, was in april een van de bijna dertig deelnemers aan de training Politiek Actief, georganiseerd door Dalfsen en aangeboden door ProDemos. Sommige deelnemers hebben via hun baan of vrijwilligerswerk al met de gemeentepolitiek te maken. Anderen willen uit persoonlijke interesse meer weten over hoe het lokale bestuur werkt, bleek toen VNG Magazine meekeek met de eerste van drie trainingsavonden.

Achttien vrouwen en elf mannen volgden in drie digitale sessies op donderdagavond de cursus die antwoorden moet geven op de vragen die ze hebben, en die wellicht leidt tot een politieke carrière. 

Digitaal
Dalfsen is een van de vele gemeenten die de training van ProDemos aanbieden. Tussen september vorig jaar en aankomende juli wordt de nu digitale cursus in totaal 88 keer gegeven, soms meerdere keren in dezelfde gemeente, laat de stichting weten. Naar schatting worden er dit seizoen 2.500 mensen bereikt. In 32 gevallen worden de bijeenkomsten gesubsidieerd door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. 

De training in Dalfsen wordt gegeven door Huri Sahin, die in een eerdere functie als projectleider bij ProDemos mede aan de basis van het lesprogramma stond. ‘De training bestond al, maar we zagen dat gemeenten andere behoeftes kregen. We kregen signalen dat partijen moeite hebben met het vinden van mensen voor de raad. Dat probleem speelt vooral in kleine en middelgrote gemeenten. We hebben daarom de training aangepast.’

De werving en selectie van kandidaat-raadsleden is uiteindelijk aan politieke partijen, zegt Sahin. ‘Maar voor mensen die nog weinig weten over de lokale politiek is de stap naar een partij best groot. Vaak weet je dan nog niet zo goed waar je zelf staat in het politieke spectrum. De cursus is neutraal en daarmee laagdrempeliger.’

Speeddates
In vijf, of verkort in drie sessies zoals in Dalfsen, krijgen de deelnemers inzicht in de basis van het politieke werk. Het Huis van Thorbecke wordt toegelicht, net als de positie van de gemeente én van de raad in dat stelsel. Er is uitleg over de gemeentefinanciën, en er zijn speeddates met raadsleden. Ook volgen kandidaten een debat en is er de mogelijkheid om zelf een korte debattraining te volgen.

De twintigjarige Marnix Valk nam ook deel aan de training. De vader van een vriend van hem is CDA-raadslid, en daagde hem uit. ‘Ik vind namelijk dat er in Dalfsen te weinig aandacht is voor de jeugd. Misschien dat ik straks lid word van de schaduwfractie.’ Een functie als gemeenteraadslid na de verkiezingen is niet aan de orde: Valk studeert in Zwolle, en vervolgt zijn studie straks mogelijk in Groningen. 

De 73-jarige organisatiesocioloog Gerben Beetstra woont net twee maanden in Dalfsen. ‘Ik ben hier geland vanuit Utrecht.’ De lokale politiek is niet onbekend voor hem, hij was eerder voor de PvdA actief in Almere. ‘Voor mij is de training dé sleutel om erachter te komen hoe het hier werkt in Dalfsen. Ik wil me thuis voelen in deze gemeenschap.’ Politiek actief was hij niet eerder, ‘en dat is nu ook niet mijn ambitie.’

Druk
Raadsgriffier Joost Leegwater nam in Dalfsen de organisatie van de training op zich. ‘Je hebt gelijk als je stelt dat werving en selectie van raadsleden aan de partijen is,’ zegt hij. ‘Maar de gemeente heeft de plicht te zorgen dat de lokale democratie goed functioneert, en we zien dat politieke partijen moeite hebben om genoeg kandidaten te vinden.’

De druk op het raadswerk is hoog, ziet Leegwater. ‘Van raadsleden wordt verwacht dat ze midden in de maatschappij staan. Er gaat veel tijd in zitten, en het werk is stroperig. En omdat het een nevenfunctie is, moet je veel in de avonduren doen. Je moet dus heel veel investeren, maar je krijgt daar wel veel voor terug. Je hebt de kans om echt iets te doen voor je gemeenschap. Daarom willen we als gemeente onze inwoners goed voorlichten over wat het raadslidmaatschap inhoudt, en hen enthousiast maken.’

Ook de politieke versplintering speelt een rol, zegt Leegwater in Dalfsen. Dat leidt ertoe dat een raadslid meer onderwerpen in portefeuille heeft. ‘We hebben nu zes partijen in de raad, straks doen er zeven mee aan de verkiezingen. Als raadslid word je geacht overal wat van te vinden, van de Omgevingswet tot de Wmo. We hebben nu twee eenmansfracties. Dat is gewoon aanpoten.’ 

Vaak weet je nog niet zo goed waar je zelf staat in het politieke spectrum

Verkiezingen
Ook in Altena wordt de cursus van ProDemos gehouden. Dat is voor het eerst, zegt raadscommunicatieadviseur Karly Tánczos. Bij de vorige reguliere gemeenteraadsverkiezingen bestond de nieuwe fusiegemeente nog niet. In Altena hebben meer dan dertig inwoners zich aangemeld, dat is meer dan verwacht. Tánczos: ‘We hebben net de Tweede Kamerverkiezingen gehad, dat wakkert wellicht de interesse in de politiek ook aan.’

Altena richt zich niet alleen op inwoners die raadslid willen worden, maar ook op mensen die gewoon wat meer willen weten van het lokale democratische bestel, zonder meteen politieke ambities te koesteren. ‘Misschien dat deze mensen later terechtkomen in de dorpsraad of in een adviesorgaan. Dat is ook heel mooi’, zegt Tánczos.

Ondervertegenwoordigd
De trainingen zijn ook een goede manier om groepen mensen aan te spreken die nu ondervertegenwoordigd zijn: vrouwen, jongeren en inwoners met een andere culturele achtergrond. ‘We willen dat de gemeenteraad een goede afspiegeling is van de gemeente, en dus zo divers mogelijk is samengesteld,’ zegt Tánczos. ‘De gemiddelde leeftijd in de raad ligt rond de 50 jaar. Dat is niet heel oud, maar we vinden het belangrijk dat we ook jongere mensen in het bestuur krijgen.’ 

Het merendeel van de aanmelders is – net als in Dalfsen – vrouw, een aantal deelnemers is jonger dan dertig. ‘Wij zijn geen recruiters voor politieke partijen, maar geven wel een opmaat naar mogelijk lidmaatschap van de gemeenteraad. Maar als iemand dat echt wil, moet hij zelf kijken bij welke politieke partij hij zich thuis voelt.’

Jongeren
Krimpenerwaard organiseerde eind november zelf een cursus, specifiek gericht op jongeren tussen de 16 en 25 jaar, net als vier jaar geleden. Het aantal aanmeldingen – zo’n zestig – was zo groot dat de gemeente twee cursusreeksen organiseert van vier sessies.
‘Onze gemeenteraad vindt het belangrijk om jongeren erbij te betrekken’, zegt raadsadviseur Liesbeth Hartog. De training kon toen nog fysiek worden gegeven – de strengere coronaregels van afgelopen winter traden pas later in werking. En dat is wel een voordeel. ‘Op die manier konden de jongeren die elkaar vaak niet kennen, met elkaar kennismaken. Dat was ook heel gezellig.’

We zien dat partijen moeite hebben om genoeg kandidaten te vinden

De deelnemende jongeren hebben verschillende achtergronden, zegt Hartog. Er zitten studenten bestuurskunde bij, maar ook jongeren die voor het eerst met de lokale politiek in aanraking komen. Krimpenerwaard daagde hen uit om inhoudelijk aan de slag te gaan, door een plan te bedenken om de problemen waar zij zelf mee te maken hebben, op te lossen. Hartog: ‘Een aantal van die ideeën is door de gemeenteraad overgenomen.’ Het gaat onder meer over het stimuleren van meer vrijwilligerswerk en het bouwen van tiny houses en flexibele woningen voor jongeren.

Dergelijke trainingen leiden ertoe dat mensen daadwerkelijk de stap naar de lokale politiek zetten, zegt cursusleider Sahin. ‘Ik weet uit ervaring dat mensen die aan deze cursus hebben meegedaan, de stap naar de politiek ook echt zetten. Ik kom ze weleens tegen, soms als raadslid, soms ook als wethouder.’

Logopedist Kappers twijfelt nog. Ze is geboren en getogen in Dalfsen, waar ze ook werkt, en heeft een ‘hart voor Dalfsen’. ‘Ik houd alles open en ben nog aan het wikken en wegen. Het kost ook heel veel tijd, ik twijfel nog of dit bij mij past. Zelf ben ik heel slagvaardig. De politiek gaat wat langzamer.’