De vragen zijn ingedeeld op basis van de categorieën binnen de 23 wijzigingen in Spoor 1.
Wat is de Participatiewet in balans?
De 'Participatiewet in Balans' is een wetsvoorstel dat als eerste stap dient in het herstellen van de balans in de Participatiewet. Het doel is om de wet beter te laten aansluiten op de mogelijkheden en omstandigheden van de mensen voor wie deze bedoeld is. Dit wordt nagestreefd door de mens meer centraal te stellen en uit te gaan van vertrouwen. Ook wordt er meer ruimte gecreëerd voor de uitvoerend professional. Dit moet leiden tot een beter uitvoerbare wet, meer rekening houden met de menselijke maat en meer uitgaan van vertrouwen in bijstandsgerechtigden.
Dit wetsvoorstel voert maatregelen uit die op de korte en middellange termijn realiseerbaar zijn (Spoor 1 van het programma Participatiewet in Balans). Voor de langere termijn wordt gewerkt aan een fundamentele herziening (Spoor 2). Tevens is er een apart spoor die zich richt op het versterken van de vakkundigheid in (de verandering naar) de herziene participatiewet (spoor 3).
Waarom wordt de Participatiewet gewijzigd?
De huidige Participatiewet is te complex en gaat onvoldoende uit van vertrouwen. Daarom wordt de Participatiewet gewijzigd om de ervaren hardheden weg te nemen, de complexiteit te verminderen, de rechtszekerheid te vergroten, meer ruimte te bieden voor maatwerk en de menselijke maat, en beter aan te sluiten bij de diversiteit en het doenvermogen van de bijstandsgerechtigden.
Welke gevolgen heeft het vallen van het kabinet voor de Participatiewet in balans?
Ondanks de kabinetsval verloopt de behandeling van de Participatiewet in Balans naar verwachting zonder noemenswaardige vertraging. Het wetsvoorstel is zeer recent – april jl. - door de Tweede Kamer aangenomen en ligt nu voor bij de Eerste Kamer. De Eerste Kamer behandelt wetsvoorstellen los van het kabinet. De val van het kabinet heeft geen directe invloed op de agenda van de Eerste Kamer.
Komen er extra financiële middelen beschikbaar?
Er is extra geld vrijgemaakt voor de implementatie van de Participatiewet in Balans in de voorjaarsnota. Het gaat dan om incidentele middelen ad. € 73 miljoen. Dit budget is niet enkel voor gemeenten, maar hieruit wordt ook de implementatie vanuit de SVB en de ondersteuning vanuit het IB, Divosa en VNG gefinancierd. Daarnaast worden extra gelden beschikbaar gesteld binnen BUIG. En los hiervan komen er vanaf 2027 extra gelden voor taalonderwijs (€ 3,7 miljoen oplopend tot € 17,4 miljoen). In 2025 is € 9,6 miljoen gereserveerd voor handhaving.
Wanneer treedt de Participatiewet in balans in werking?
Het wetsvoorstel ligt op dit moment voor bij de Eerste Kamer. Indien de Eerste Kamer akkoord is, zal het wetsvoorstel gefaseerd in werking treden. We hanteren hierbij het faseringsschema dat op de website van vng.nl/participatiewet is geplaatst.
Er wordt bij meerdere wijzigingen uitgegaan van vertrouwen. Wat verstaat de wetgever onder vertrouwen?
De wetgever doelt met het begrip vertrouwen op een bestuurlijke en culturele verschuiving: van controle en wantrouwen naar het uitgangspunt dat burgers in de basis te goeder trouw zijn en professionals deskundig kunnen handelen. Deze verschuiving krijgt op twee manieren vorm:
- Vertrouwen in de inwoner:
Er wordt uitgegaan van de intentie van mensen om mee te doen en naar vermogen bij te dragen. Dat betekent minder nadruk op strikte controle en bestraffing, en juist meer ruimte voor maatwerk, herstel en ondersteuning bij fouten. - Vertrouwen in de professional:
Uitvoerders krijgen meer ruimte om eigen afwegingen te maken op basis van kennis en ervaring. Dit betekent minder bureaucratie en regels, en meer professionele autonomie in de uitvoering van de wet.