Gemeenten kopen samen jaarlijks voor meer dan 35 miljard euro in. Daarmee nemen zij bijna de helft van de totale publieke inkoop voor hun rekening. Het spreekt voor zich dat dit doelmatig en rechtmatig moet worden besteed. Met het beschikbare geld kunnen gemeenten daarnaast ook maatschappelijke doelen bevorderen. Inkoop is dus een belangrijk instrument voor gemeenten.
Inkoop en gemeenten
Gemeenten hebben een indrukwekkende hoeveelheid taken, die ze niet alleen af kunnen. Daarom kopen gemeenten veel in. Denk daarbij aan diensten als jeugdhulp, maatschappelijke ondersteuning en doelgroepenvervoer, maar ook de bouw en het onderhoud van sportaccommodaties, wegen, bruggen en openbare ruimte. Helemaal sinds de decentralisaties in het sociaal domein is het inkoopvolume van gemeenten enorm gestegen.
De inkoopcapaciteit en -organisatie van gemeenten is echter onvoldoende meegegroeid met het toegenomen inkoopvolume. Daarnaast is inkoop ook steeds complexer geworden door de wens om inkoop in te zetten voor maatschappelijke doelen (zie hieronder). Dat vraagt veel van de gemeentelijke inkoop.
Onderzoek laat zien dat gemeenten nog veel kunnen verbeteren in de organisatie van hun inkoop. Het is belangrijk dat zij dat ook doen, want de druk op de gemeentelijke inkoop is groot en die druk zal door het groeiende aantal taken en hogere (wettelijke) eisen alleen maar toenemen. Verdere professionalisering van de inkoop is noodzakelijk om als eerste overheid inwoners te kunnen blijven bedienen.
Uw rol als raadslid
Als raadslid kunt u het college vragen hoe het college het inkoopproces heeft ingericht en verder wil verbeteren, en hoe de naleving van de aanbestedingsregels (zie Aanbestedingsregels hieronder) verloopt.
Inkoop en maatschappelijke doelen
Gemeenten kunnen via inkoop maatschappelijke doelen bevorderen. Dit heet Maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI). Het betekent dat je bij de inkoop rekening houdt met maatschappelijke doelen, zoals de ontwikkeling van een circulaire economie, een inclusieve samenleving of de Global Goals. Een gemeente kan er bijvoorbeeld voor kiezen om in plaats van een nieuwe brug te laten bouwen, via een ‘bruggenbank’ een bestaande brug te kopen. Of om een opdracht voor groenonderhoud voor te behouden aan sociale bedrijven die mensen in dienst hebben met een afstand tot de reguliere arbeidsmarkt. Of om bij de aanbesteding van BOA-uniformen de Internationale Sociale Voorwaarden (ISV) op te nemen als gunningscriterium, zodat er bij de productie geen sprake is van dwangarbeid, hongerlonen of slechte arbeidsomstandigheden.
Om MVI te bevorderen kan een gemeente deelnemen aan het Manifest MVI. Daarin onderschrijven overheidsorganisaties het belang van MVI en verbinden zij zich aan het opstellen en uitvoeren van een actieplan MVI. Hierdoor wordt MVI door de hele gemeentelijke organisatie gedragen.
Uw rol als raadslid
U kunt het college vragen of en zo ja hoe MVI in de organisatie is ingebed, of het college het Manifest MVI heeft ondertekend of van plan is dit te doen, en hoe het college het actieplan MVI denkt in te vullen of heeft ingevuld. In het laatste geval kunt u informeren hoe de uitvoering van het actieplan verloopt.
Aanbestedingsregels
In de Aanbestedingswet 2012 staan regels over inkoopprocedures die verplicht zijn boven bepaalde drempelwaarden en regels die gelden voor alle inkoop. De wet is gebaseerd op de EU-aanbestedingsrichtlijnen.