De basisregistraties

De 10 basisregistraties bevatten basisinformatie van de overheid die door alle overheidsinstellingen verplicht moet worden gebruikt bij de uitvoering van publieke taken. Uitgangspunt hierbij is dat de informatie eenmalig wordt ingewonnen en meervoudig wordt gebruikt. De basisregistraties vormen het fundament van de informatievoorziening van de overheid en dus ook van gemeenten. De dienstverlening is ervan afhankelijk. Daarnaast bieden de basisregistraties de benodigde basisinformatie voor de aanpak van maatschappelijke opgaven.

Het Stelsel van Basisregistraties vormt daarmee de basis voor:

• een overheid die niet naar de bekende weg vraagt;
• een overheid die klantgericht is;
• een overheid die zich niet voor de gek laat houden;
• een overheid die weet waarover ze het heeft;
• een overheid die haar zaken op orde heeft en niet meer kost dan nodig.

Gemeenten binnen het stelsel van basisregistraties

Gemeenten hebben groot belang bij het stelsel van basisregistraties en vervullen daarbinnen meerdere rollen. Gemeenten zijn soms bronhouder: de partij die de wettelijke taak heeft om de gegevens in de betreffende registratie actueel te houden. Gemeenten zijn daarnaast gebruiker van alle basisregistraties. Soms zijn ze zowel bronhouder als gebruiker van een bepaalde registratie. Bijvoorbeeld: in het kader van de Basisregistratie adressen en gebouwen kent de gemeente straatnamen en huisnummers toe en legt deze vast in de basisregistratie. Als gebruiker maakt ze hier vervolgens weer gebruik van als ze inwoners wil aanschrijven. In onderstaand overzicht zijn de 10 basisregistraties opgesomd en wordt aangegeven welke rol gemeenten hebben.

Bronhouderschap brengt verplichtingen met zich mee

Als bronhouder hebben gemeenten de wettelijke verantwoordelijkheid om de gegevens op het afgesproken kwaliteitsniveau te houden. Hiervoor worden binnen uw organisatie inspanningen verricht. Naast het bijhouden van de gegevens, werken ze continu aan het op peil houden van de afgesproken kwaliteit met behulp van een systeem van kwaliteitszorg. Over de werkzaamheden wordt jaarlijks verantwoording afgelegd via zelfevaluatie met het instrument ENSIA. Horizontaal legt het college verantwoording af aan de raad. Daarna vindt verticale verantwoording plaats aan het voor de betreffende registratie verantwoordelijke departement.

Uitdagingen voor gemeenten

1. Samenhang nog onvoldoende: basisregistraties zijn in het verleden opgebouwd als aparte silo’s en functioneren nog altijd grotendeels als zodanig. In de praktijk is dus (nog) geen sprake van een stelsel, maar een stel basisregistraties. Het gebrek aan samenhang belemmert gemeenten in het uitvoeren van hun taken in zowel hun rol als gebruiker (gecombineerd gebruik van gegevens uit verschillende (basis)registraties) als in hun rol als bronhouder (efficiëntie bijhouding van gegevens). Inwoners en ondernemers ondervinden daar op hun beurt weer last van als gebrek aan samenhang leidt tot gebrekkige of kwalitatief mindere dienstverlening door de overheid. In het kader van het lopende BZK-programma ‘Versterking stelsel van basisregistraties’ wordt binnen de huidige kaders gewerkt aan verbetering van het stelsel.
2. Toekomst basisregistraties als onderdeel van een groeiend federatief datalandschap: met het oog op maatschappelijke opgaven zien we dat er, breder dan de huidige set basisregistraties, behoefte is aan meer en andere data. In de Interbestuurlijke Datastrategie wordt gesproken over een federatief datalandschap waarin gegevens eenvoudig gestandaardiseerd beschikbaar komen en kunnen stromen tussen partijen. Op basis van deze strategie is ook een interbestuurlijk toekomstbeeld voor het stelsel van basisregistraties uitgewerkt dat richting geeft aan de doorontwikkeling van het stelsel van basisregistraties in de komende 10-15 jaar. Beide documenten moeten nog gepubliceerd worden.
3. Kosten voor gemeenten: de kosten van basisregistraties zijn aanzienlijk en gemeenten dragen op dit moment een relatief groot deel van de kosten op basis van in het verleden gemaakte financiële afspraken. Dit is met name aan de orde waar gemeenten de rol van bronhouder van een registratie vervullen. Met het oog op de hierboven beschreven voorgenomen verbeteringen en uitbreidingen van het stelsel en de fasesprong die dit tot gevolg zal hebben, maakt de VNG zich hard voor nieuwe financiële afspraken die de komende jaren gemaakt zullen moeten worden. Kern hiervan is dat alle kosten van een basisregistratie (dus ook de bijhoudingskosten) gedragen moeten worden door alle partijen die hiervan gebruik maken.

Meer informatie

• VNG Position paper basisregistraties (pdf, 632 kB)
• Basisregistraties en stelselafspraken (website BZK)

Generieke Digitale Infrastructuur (GDI)

Inwoners en ondernemers verwachten steeds meer digitaal zaken te doen met de gemeente. Mede door Covid-19 nam deze vraag alleen maar toe. Om toegankelijke, betrouwbare en veilige digitale dienstverlening te kunnen bieden is het hebben van een robuuste digitale identiteit en interactievoorziening essentieel. Gemeenten benutten hiervoor de landelijke Generieke Digitale Infrastructuur (GDI), bestaande uit DigiD, de Berichtenbox, MijnOverheid en meer.

De GDI staat de komende jaren voor grote veranderingen. Vanuit de behoefte aan een digitaal equivalent van het identiteitsdocument wordt voor inwoners gewerkt aan een door de overheid uitgegeven digitale bronidentiteit voor publieke én private dienstverlening. Daarbij wordt het aanbieden van een overheidswallet onderzocht, voor regie op gegevens en het delen van attestaties met private partijen. Denk aan het delen van je diploma met een werkgever of je inkomen met een bank.

Deze en andere ontwikkelingen bevorderen de digitalisering van de overheid en samenleving, maar vragen zorgvuldige afwegingen van de raadgever GDI. Afwegingen vanuit de maatschappelijke opgaven, dienstverlening, inclusie, veiligheid, privacy en interbestuurlijke verhoudingen.

Meer informatie

• Generieke Digitale Infrastructuur (GDI)