Houten won in 2018 de verkiezing van Fietsstad, een initiatief van de Fietsersbond. Het was  de tweede keer dat Houten de titel binnensleepte. In 2008 mocht het zich ook al Fietsstad noemen. ‘Ik ben ervan overtuigd dat we in 2028 weer als beste uit de bus komen. Je wordt tien jaar uitgesloten als je gewonnen hebt, omdat Houten anders elk jaar zou winnen.’
Als nieuwe voorzitter van de Fietsersbond gebruikt burgemeester Gilbert Isabella Houten graag als voorbeeld om de zegeningen van de fiets uit te venten.

De burgemeester van fietsgemeente Houten die voorzitter van de Fietsersbond wordt. Wat gaat u betekenen voor de gemeenten?
‘Ik hoop als voorzitter van de Fietsersbond veel collega’s te verleiden in Houten te komen kijken en het goede voorbeeld te volgen. Goed fietsbeleid levert echt voordelen op voor het welzijn van mensen en de veiligheid in het algemeen. De scholen in Houten liggen langs fietspaden, kinderen fietsen hier veilig. Houten is wereldberoemd om de fietsinfrastructuur die consequent is doorgevoerd in de hele gemeente. Jaarlijks komen buitenlandse delegaties kijken, als college stappen we ook op de fiets. Alle wijken kan je met de auto alleen via de Rondweg in en uit. Er zijn geen doorgaande autoverbindingen tussen de wijken. Vanuit het centrum ben ik met de fiets sneller ter plekke dan met auto. De fietspaden zijn aangelegd in prachtig onderhouden groen dat in het voorjaar roze kleurt door de bloesem. Fietsen doe je op je gemak, je kijkt om je heen en praat met mensen. Je bent dan veel vrolijker, daar ben ik heilig van overtuigd. Auto’s worden in de regel achter het huis geparkeerd. De fiets- en voetgangersstructuur ligt aan de kant van de woonkamers. Dat geeft een vriendelijk aanzicht.’  

Je fietst op je gemak, kijkt om je heen en praat met mensen

Vanwaar die drive om de fiets voorop te stellen?
‘In de jaren ’60 werd het dorp te klein en er kwamen uitleggebieden. De stedenbouwkundigen en architecten die daarmee aan de slag gingen, hebben dit bedacht. Een deel van het succes komt ook toe aan de voormalige bestuurders die consequent vasthielden aan het concept: eerst de infrastructuur voor voetgangers en fietsers aanleggen, dan de groenvoorzieningen, dan de maatschappelijke voorzieningen en dan pas de woningen. Zo doen we dat hier nog steeds.’

Betaalt zich dat uit in het autobezit?
‘Nee, dat is relatief hoog. Veel Houtenaren gaan naar buiten om te werken en tegelijkertijd is er een dagelijkse grote trek van buiten naar binnen. We liggen aan drie snelwegen, onder de rook van Utrecht en het Amsterdam-Rijnkanaal stroomt dwars door de gemeente heen. In samenwerking met de Fietsersbond onderzoekt de provincie hoe de fietsverbindingen tussen gemeenten richting de grote stad verbeterd kunnen worden. We werken aan snelfietsroutes om automobilisten te verleiden de auto te laten staan. Daar zijn ook ov-knooppunten voor nodig. Houten heeft twee stations en is goed bereikbaar met het openbaar vervoer. Als ik naar Den Haag moet, ben ik binnen een uur in het gebouw van de Tweede Kamer. Dat is uniek, met de auto lukt dit niet.’

Als het hard regent en ik moet naar een huwelijk, dan pak ik de elektrische dienstauto

Hoe moeten bestuurders in de binnensteden aan de slag? Daar is weinig ruimte.
‘Neem Utrecht, daar komen steeds meer fietsstraten. Dat is een bestuurlijke keuze. Ik heb zelf 35 jaar in Utrecht gewoond en was daar wethouder. Er wordt flink gemopperd, maar doordat de fiets in de binnenstad meer ruimte krijgt met faciliteiten daaromheen, zoals de grootste fietsenstalling ter wereld, is Utrecht wel uitgeroepen tot wereldfietsstad. Dat laat zien dat je in bestaande steden toch heel nadrukkelijk een fietsstempel kunt drukken. In Parijs wordt de auto op heel veel plekken in de binnenstad de toegang ontzegd. Dat betekent veel voor de leefbaarheid, het klimaat, de duurzame ontwikkeling, de gezondheid en de uitstraling van de stad.
‘Het vergt politieke lef. Laat zien dat je een toekomstvisie hebt waar inwoners nu mogelijk last van ervaren, maar waar hun kinderen en kleinkinderen later enorm van profiteren. Op termijn wordt zo de verleiding om de fiets te pakken veel groter. De Fietsersbond geeft suggesties, denkt mee en laat zien dat je met wat lef verder fietst.’

Waar blijft de auto?
‘Ik ben beslist niet tegen de auto. Als het hard regent en ik moet naar een huwelijk, dan pak ik de elektrische dienstauto. Ik kom niet als een verzopen kat met mijn ambtsketen om bij het huwelijkspaar aan. Twintig jaar geleden deed ik de auto de deur uit omdat ik aan de rand van de binnenstad van Utrecht woonde. Intussen heb ik wel een elektrische fiets gekocht. Je verlegt je prioriteiten van een auto naar een goede fiets. Sinds een jaar woon ik in het dorp Schalkwijk en ik ben tijdens woonwerk-fietstochtjes slechts drie keer natgeregend. En goed regenpak lost dat probleem ook op. Door een andere mindset te creëren, krijg je meer mensen op de fiets. Daar gaat het om.’   

Wat zijn nog de belemmeringen om mensen uit de auto te krijgen?
‘Er gebeurt steeds meer, maar het kan nog beter. Je kunt verleid worden de auto te laten staan. Zorg dan wel voor een makkelijke toegankelijkheid tot de fiets met de benodigde goede voorzieningen. Dat is de grote uitdaging. Kijk naar het succes van de ov-fiets. Die moeten ruim voorhanden zijn en aansluiten op het laatste vervoermiddel dat de reiziger gebruikt heeft of gaat gebruiken. Je kunt ook al een elektrische ov-fiets huren. Zorg er ook voor dat de infrastructuur zich ervoor leent, inclusief oplaadpunten, reparatiemogelijkheden en een kopje koffie. In Houten liggen prachtige fietspaden, maar je merkt dat die te smal worden: meer mensen fietsen, op veel meer soorten fietsen en bakfietsen.
‘Dus het is nooit af. Blijf er ook een financiële prikkel aan verbinden. Daar zijn mensen gevoelig voor. Laat ook de voordelen zien van het fietsen, het is gezonder, duurzamer en beter voor de leefomgeving. En echt, fietsen geeft zoveel meer plezier.’

Fietsen is hier zo vanzelfsprekend

In het Nationaal Toekomstbeeld Fiets trekken de overheden gezamenlijk op. Wat ziet u daarvan?
‘Het kabinet heeft extra miljoenen uitgetrokken om de fietsinfrastructuur te verbeteren. Dat is een belangrijke stap. Provincies, regio’s en samenwerkende gemeenten moeten nu boter bij de vis leveren: medefinanciering en slim opschalen om tot goede regionale fietsnetwerken te komen. Houten werkt samen met de buurgemeenten Bunnik, Nieuwegein, Wijk bij Duurstede en Culemborg. We proberen een fietsbrug te krijgen, zodat daar ook een snelle fietsverbinding met de stad ontstaat. Dan moet je samen over je eigen grenzen heen bereidheid tonen om te investeren in zo’n doorgaande fietsverbinding. Gezamenlijke afstemming is een voorwaarde om het fietsnetwerk verder te krijgen. Het rijk biedt middelen, provincies sluiten daarbij aan. Fantastisch als gemeenten het laatste deel voor hun rekening nemen.’  

Hebben alle gemeenten nut en noodzaak van de fiets goed op het netvlies staan?
‘Dat kan beter. Het is een beetje een nadeel dat Nederland al een fietsland is. De fiets is onderdeel van onze opvoeding, fietsen is hier zo vanzelfsprekend. Soms lijkt het of we ons niet realiseren dat je er ook wat voor moet doen en moet laten als je met stedelijke ontwikkeling bezig bent. We kunnen onze infrastructuur veel slimmer inrichten zodat het echt vanzelfsprekendheid is dat iedere Nederlander kan fietsen. Maak vooraf heel bewust keuzes in je ruimtelijke ontwikkelingsplannen om het gebruiksgemak van de fiets te maximaliseren. Daar gaat het politiek nog weleens mank. Ja we vinden het belangrijk, máák het dan ook belangrijk en stem je keuzes daarop af.’