Een vluchteling komt naar Nederland en vraagt asiel aan bij het aanmeldcentrum van de IND. De asielprocedure gaat van start en de vluchteling wacht op zijn verblijfsvergunning. Informatie over de aanvraagprocedure asiel is te vinden op de website van de IND en de website van de rijksoverheid.

Het COA zorgt voor de opvang en begeleiding van de asielzoeker tijdens de asielprocedure. De eerste 26 weken in de opvang mag een asielzoeker niet werken. Tijdens deze fase is er geen begeleiding richting werk mogelijk. Afhankelijk van de COA-locatie is het mogelijk dat de asielzoeker taalles krijgt aangeboden door vrijwilligers. Informatie over de asielopvang te vinden op onze webpagina over dit thema.

Na 26 weken in de asielprocedure mogen asielzoekers onder voorwaarden gaan werken. Voor asielzoekers die ondersteuning nodig hebben bij het vinden van werk is geen vaste ondersteuningsplek, dit verschilt per COA-locatie.

Asielzoeker
De asielzoeker moet zijn weg nog vinden in Nederland, en bevindt zich in een onzekere fase. Het is nog niet duidelijk of de asielzoeker een verblijfsvergunning krijgt en waar de asielzoeker op lange termijn gaat wonen. De asielzoeker woont in een opvanglocatie van het COA, en is niet zeker van een stabiele opvangplaats. Het eerste aanspreekpunt is de begeleider van de COA-locatie. Er zijn regelmatig verhuizingen van COA-locatie A naar COA-locatie B en de woonomstandigheden zijn sober. 

Op een aantal COA-locaties is een ‘Meedoenbalie’ ingericht.  De asielzoeker kan zich hier aanmelden. De meedoenbalie kan de asielzoeker verbinden aan vrijwilligerswerk, activiteiten buitenshuis als sporten en begeleiden richting betaald werk.

Rol van de gemeente
Gemeenten kunnen een rol oppakken in het vormgeven van begeleiding van asielzoekers richting werk. Er is geen wettelijke taak vastgelegd in de begeleiding richting werk van asielzoekers, maar er zijn voor gemeenten wel mogelijkheden om asielzoekers te begeleiden richting werk. 

Tips voor in het gemeentelijk beleidskader

• Geef richting aan de begeleiding richting werk aan asielzoekers, maak keuzes of en welke begeleiding er vanuit de gemeente kan worden geboden.
• Gebruik zoveel als mogelijk bestaande structuren, werk nauw samen met het Regionaal Werkcentrum voor afspraken rondom de begeleiding van de asielzoekers en de benadering en samenwerking met werkgevers. Denk vanuit de behoefte van werkgevers en neem deze behoeften mee bij het opstellen van het beleidskader.
• Werk als regio samen met alle ketenpartners, en zet hier een structuur voor op.
• Heb oog voor de informatiebehoefte van asielzoekers en werkgevers.
• Sta bij de begeleiding stil bij de samenwerking met het COA en maak een heldere taakverdeling, bijvoorbeeld ook over de inzet en taakverdeling binnen de meedoenbalies.
• Het kan zijn dat de asielzoeker een diploma heeft vanuit een ander land. Via het IDW kan het diploma mogelijk worden gewaardeerd. Dit wordt voor asielzoekers niet vergoed. Denk na over de eventuele vergoeding van de kosten van diplomawaardering tijdens de asielprocedure.
• Zorg ervoor dat je een goede businesscase maakt, maak bijvoorbeeld gebruik van informatie uit de MKBA van het SEO. Een maatschappelijke kosten-batenanalyse uitgevoerd door SEO Economisch Onderzoek toont aan dat het verruimen van werkmogelijkheden voor asielzoekers leidt tot substantiële maatschappelijke baten.

Specifieke rechten en plichten

Voor asielzoekers zijn er specifieke rechten en plichten als het gaat om werk, de mogelijkheden zijn beperkt. 

• Asielzoekers mogen de eerste 6 maanden in Nederland nog niet werken. Na 6 maanden in de asielprocedure mogen asielzoekers werken, mits er een tewerkstellingsvergunning is afgegeven door het UWV.
• Asielzoekers zonder verblijfsvergunning mogen niet als zelfstandige werken.
• Asielzoekers mogen vrijwilligerswerk doen zonder tewerkstellingsvergunning, maar hiervoor moet de organisatie een vrijwilligersverklaring aanvragen bij het UWV. (https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/asielbeleid/vraag-en-antwoord/mogen-asielzoekers-vrijwilligerswerk-doen)

Beschikbare achtergrondinformatie

Denk na over de uitdagingen waar asielzoekers tegenaan lopen en welke obstakels de  gemeente kan wegnemen.

• Regioplan voerde een onderzoek uit naar de belemmeringen waarmee asielzoekers te maken krijgen bij het toetreden tot de Nederlandse arbeidsmarkt. Het rapport bespreekt onder andere de impact van de 24-weken-eis en andere factoren die de arbeidsparticipatie beperken.
• Platform31 voerde in samenwerking met de G40 een onderzoek uit naar de kansen en belemmeringen van asielzoekers om tijdens de asielprocedure te werken. Het rapport benadrukt dat werk bijdraagt aan een sociaal netwerk, zingeving en een beter begrip van de Nederlandse taal en cultuur.
• Open Embassy heeft een handreiking ‘Toeleiding naar werk vanuit het AZC’ geschreven met praktische tips en tricks.

Ter inspiratie

Laat je inspireren door goede voorbeelden bij andere gemeenten:

• De gemeente Almere werkt samen met het COA en Randstad om AZC-bewoners te begeleiden naar passend werk.
• Breng werkgevers en asielzoekers met elkaar in contact, bijvoorbeeld via een banenmarkt.
• Werk net als arbeidsmarktregio Amersfoort samen met de het RWC, NBBU en het COA en stel in samenwerking met het COA een jobhunter aan.
• Start als gemeente met een pilot om zo nieuw beleid te kunnen ontwikkelen. Zoals gemeente Noordoostpolder die in samenwerking met het AZC en de WerkCorporatie inzet op werkplekken waar asielzoekers kunnen starten zonder dan een opleiding gevolgd moet worden.
• Leer van het voorbeeld ‘snellere start, sterkere toekomst’ van de gemeente Assen en wees  bewust dat je als gemeente ook een grote werkgever bent en asielzoekers in dienst kan nemen.

Wat verwachten wij in de toekomst?

• Er is een initiatiefwetsvoorstel ‘Wet verbetering toegang arbeidsmarkt nieuwkomers’.
• De VNG roept het rijk op om belemmerende factoren voor arbeid tijdens de asielprocedure op te lossen.
• Om goede begeleiding te kunnen geven, zijn er middelen nodig. De VNG wil graag dat de wettelijke taak om begeleiding te geven aan asielzoekers en de bijbehorende middelen beschikbaar komen vanuit het rijk.

Een asielzoeker die gaat starten met werken zal vaak nog onbekend zijn met de Nederlandse arbeidscultuur. Ook zijn er specifieke regels van toepassing voor zowel asielzoekers als werkgevers.

Asielzoeker
Een asielzoeker die gaat werken heeft vaak specifieke begeleiding nodig. Een asielzoeker heeft over het algemeen weinig kennis over omgangsvormen op de werkvloer, maar ook weinig informatie over rechten, plichten en mogelijkheden. Het is voor een asielzoeker goed om een contactpersoon te hebben aan wie vragen gesteld kunnen worden en bij wie hulp gezocht kan worden.

Rol van de gemeente
Om de arbeidsrelatie voor zowel de asielzoeker als de werkgever tot een succes te maken, is het belangrijk dat er goede ondersteuning van beiden is, en dat alle regels helder zijn. 

Tips voor in het gemeentelijk beleidskader

• Geef richting aan de begeleiding van werkende asielzoekers en werkgevers, maak keuzes of en welke begeleiding er vanuit de gemeente kan worden geboden. Bijvoorbeeld de inzet van een cultuurverbinder, tolk of jobcoach.
• Spreek met werkgevers over de mogelijkheid van het leren van de taal op de werkvloer.
• Gebruik zoveel als mogelijk bestaande structuren, werk nauw samen met het Regionaal Werkcentrum om afspraken rondom de begeleiding van de asielzoekers en de begeleiding en samenwerking met werkgevers. Denk vanuit de behoefte van werkgevers en neem deze behoeften mee bij het opstellen van het beleidskader.
• Faciliteer werkgevers waar nodig bij het aanvragen van de tewerkstellingsvergunningen.
• Asielzoekers hebben vaak nog geen BSN. Dit is nodig om een bankrekening te kunnen openen en werkgevers hebben dit ook nodig. Er is een lange wachttijd op een BSN. Asielzoekers kunnen via het COA voorrang krijgen voor een BSN als de werkgever een tewerkstellingsvergunning heeft aangevraagd.
• In verband met een tekort aan opvangplekken, verhuizen asielzoekers regelmatig. 

Specifieke rechten en plichten

• Asielzoekers die in het COA verblijven en inkomsten verdienen, moeten meebetalen aan de kosten van opvang. Dit is opgenomen in de Regeling Eigen Bijdrage Asielzoekers met Inkomen.
  • De REBA-regeling wordt door het COA uitgevoerd. Hiervoor heeft het COA de inkomstengegevens van de asielzoeker nodig. De asielzoeker moet dit doorgeven aan het COA.
  • Afhankelijk van het aantal gezinsleden, verandert de hoogte van de eigen bijdrage. Informeer de asielzoeker hier goed over.
• De werkgever moet een tewerkstellingsvergunning (TWV) aanvragen bij het UWV. Meer informatie over het aanvragen van de tewerkstellingsvergunning is op de website van het UWV te vinden. Hier kan de werkgever de vergunning ook aanvragen.

Ter inspiratie

• Laat je inspireren door verschillende succesfactoren bij de begeleiding van nieuwkomers. Het onderzoek ‘Een blik op het onderzoek naar Platform Nieuwkomers en Werk’ van Regioplan geeft een overzicht van de verschillende werkzame elementen.