Statushouder in de opvang
Statushouders in de opvang mogen en kunnen werken, net als Nederlanders en statushouders die zijn gehuisvest. Statushouders in de opvang kunnen vrijwillig gebruik maken van het aanbod ‘Voorbereiding op Inburgering’ van het COA. Dit zijn taallessen, lessen over de Nederlandse maatschappij en een introductie op participatie en werk. 

De statushouder woont in de opvang, en weet in welke gemeente hij gaat wonen. Het is nog niet duidelijk wanneer er geschikte woonruimte in de gemeente is. Er zijn regelmatig verhuizingen van COA-locatie A naar COA-locatie B en de woonomstandigheden zijn sober. 

Op een aantal COA-locaties is een ‘Meedoenbalie’ ingericht door het COA. De statushouder kan zich hier aanmelden. De meedoenbalie kan de statushouder verbinden aan vrijwilligerswerk, activiteiten buitenshuis als sporten en begeleiden richting betaald werk. 

Rol van de gemeente
Gemeenten kunnen een rol oppakken in het vormgeven van de eventuele start van de inburgering en/of de eventuele begeleiding van statushouders richting werk. 

Er is geen wettelijke taak vastgelegd in de begeleiding richting werk van statushouders in de opvang. Er zijn voor gemeenten wel mogelijkheden om statushouders in de opvang te begeleiden richting werk.

Statushouders zullen na huisvesting moeten inburgeren. Tijdens de opvang in de COA- locatie is dit nog niet verplicht, een gemeente kan het wel aanbieden. Het is belangrijk om bij de begeleiding richting werk rekening te houden met de verplichtingen rondom inburgering die er (in de toekomst) zijn. 

Tips voor in het gemeentelijk beleidskader

• Geef richting aan de begeleiding naar werk aan statushouder, maak keuzes of en welke begeleiding er vanuit de gemeente kan worden geboden. Houd hierbij rekening met de inburgering die gaat starten.
• Denk na over het eventueel starten van de inburgering tijdens de opvang. Dit kan alleen voor statushouders die gekoppeld zijn aan je gemeente. In de ‘Handreiking scenario’s warme overdracht van COA naar gemeente’ staat meer informatie over het starten met de inburgering tijdens de opvang.
• Ontwikkel goede communicatiematerialen voor zowel werkgevers als statushouders.
• Organiseer waar mogelijk taallessen op of dicht bij de werkvloer.
• Gebruik zoveel als mogelijk bestaande structuren, werk nauw samen met het Regionaal Werkcentrum om afspraken rondom de begeleiding van de asielzoekers en de benadering en samenwerking met werkgevers. Denk vanuit de behoefte van werkgevers en neem deze behoeften mee bij het opstellen van het beleidskader.
• Werk als regio samen met alle ketenpartners, en zet hier een structuur voor op.
• Heb oog voor de informatiebehoefte van statushouders en werkgevers.
• Sta bij de begeleiding stil bij de samenwerking met het COA en maak een heldere taakverdeling, bijvoorbeeld ook over de inzet en taakverdeling binnen de meedoenbalies.
• Het kan zijn dat de statushouder een diploma heeft vanuit een ander land. Via het IDW kan er 1 diploma gratis worden gewaardeerd.
• Zorg ervoor dat je een goede businesscase maakt, maak bijvoorbeeld gebruik van informatie uit:
  • De MKBA van het SEO. Een maatschappelijke kosten-batenanalyse uitgevoerd door SEO Economisch Onderzoek toont aan dat het verruimen van werkmogelijkheden voor asielzoekers leidt tot substantiële maatschappelijke baten.
  • De MKBA van de gemeente Amsterdam die voor gekoppelde statushouders al tijdens de AZC periode start met inburgering en participatie.

Specifieke rechten en plichten

• Statushouder in de opvang kunnen al beginnen met de inburgering, maar kunnen niet verplicht worden om al te starten met de inburgering.
• Re-integratie instrumenten kunnen op grond van de NUG-regeling worden ingezet voor statushouders.

Beschikbare achtergrondinformatie

Benut de tijd in de opvang zo goed mogelijk. Spreek de statushouder, breng de mogelijkheden in beeld en start bijvoorbeeld al met inburgering, een passende cursus of opleiding. Denk na over de uitdagingen waar asielzoekers tegenaan lopen en welke obstakels de  gemeente kan verminderen. 

• Open Embassy heeft een handreiking ‘Toeleiding naar werk vanuit het AZC’ geschreven met praktische tips en tricks.
• Maak gebruik van de vele informatie die er is, en bijvoorbeeld van de inzet van de Regionaal Verbinders Statushouders.

Ter inspiratie

Laat je inspireren door nog meer voorbeelden:

• Breng werkgevers en statushouders met elkaar in contact, bijvoorbeeld via een banenmarkt.
• Werk net als arbeidsmarktregio Amersfoort samen met de het RWC, NBBU en het COA en stel in samenwerking met het COA een jobhunter aan.
• Start als gemeente met een pilot om zo nieuw beleid te kunnen ontwikkelen. Zoals gemeente Noordoostpolder die in samenwerking met het AZC en de WerkCorporatie inzet op werkplekken waar statushouders kunnen starten zonder dat een opleiding gevolgd moet worden.

Wat verwachten wij in de toekomst?

• Er is een initiatiefwetsvoorstel ‘Wet verbetering toegang arbeidsmarkt nieuwkomers’.
• De VNG roept het rijk op om belemmerende factoren voor arbeid tijdens de asielprocedure op te lossen. Een aantal van deze belemmeringen speelt ook voor statushouders in de opvang.
• Om goede begeleiding te kunnen geven, zijn er middelen nodig. De VNG wil graag dat de wettelijke taak om begeleiding te geven aan statushouders in de opvang en de bijbehorende middelen beschikbaar komen vanuit het rijk.

Een statushouder in de opvang die gaat starten met werken zal vaak nog onbekend zijn met de Nederlandse arbeidscultuur. Zodra een statushouder aan het werk is, is er vaak nog begeleiding en ondersteuning nodig.

Statushouder
Een statushouder die gaat werken heeft vaak specifieke begeleiding nodig. Een statushouder heeft weinig kennis over omgangsvormen op de werkvloer, maar ook weinig informatie over rechten, plichten en mogelijkheden. Het is voor een statushouder goed om een contactpersoon te hebben aan wie vragen gesteld kunnen worden en bij wie hulp gezocht kan worden.

Rol van de gemeente
Om de arbeidsrelatie voor zowel de statushouder als de werkgever tot een succes te maken, is het belangrijk dat er goede ondersteuning van beiden is, en dat alle regels helder zijn. 

Tips voor in het gemeentelijk beleidskader

• Geef richting aan de begeleiding van werkende asielzoekers en werkgevers, maak keuzes of en welke begeleiding er vanuit de gemeente kan worden geboden. Bijvoorbeeld de inzet van een cultuurverbinder, tolk of jobcoach.
• Spreek met werkgevers over de mogelijkheid van het leren van de taal op de werkvloer.
• Gebruik zoveel als mogelijk bestaande structuren, werk nauw samen met het Regionaal Werkcentrum om afspraken rondom de begeleiding van de asielzoekers en de begeleiding en samenwerking met werkgevers. Denk vanuit de behoefte van werkgevers en neem deze behoeften mee bij het opstellen van het beleidskader.
• Werk als regio samen met alle ketenpartners, en zet hier een structuur voor op.
• Statushouders in de opvang hebben soms nog geen BSN. Dit is nodig om een bankrekening te kunnen openen en werkgevers hebben dit ook nodig. Er is een lange wachttijd op een BSN. Statushouders kunnen via het COA voorrang krijgen voor een BSN.
• In verband met een tekort aan opvangplekken en vervolghuisvesting, verhuizen statushouders regelmatig en weten statushouders niet wanneer ze naar de gekoppelde gemeente zullen verhuizen.

Specifieke rechten en plichten

• Statushouders die in het COA verblijven en inkomsten verdienen, moeten meebetalen aan de kosten van opvang. Dit is opgenomen in de Regeling Eigen Bijdrage Asielzoekers met Inkomen.
  • De REBA regeling wordt door het COA uitgevoerd. Hiervoor heeft het COA de inkomstengegevens van de statushouder nodig. De statushouder moet dit doorgeven aan het COA.
  • Afhankelijk van het aantal gezinsleden, verandert de hoogte van de eigen bijdrage. Informeer de statushouder hier goed over.
• Er is geen tewerkstellingsvergunning meer vereist.

Ter inspiratie

• Laat je inspireren door verschillende succesfactoren bij de begeleiding van nieuwkomers. Het onderzoek ‘Een blik op het onderzoek naar Platform Nieuwkomers en Werk’ van Regioplan geeft een overzicht van de verschillende werkzame elementen.
• Werk net als de gemeente Utrecht samen met werkgevers in tekortsectoren en organiseer op deze manier leerwerktrajecten voor statushouders.
• Maak bij de ontwikkeling van het beleid gebruik van de verbetertool arbeidsparticipatie statushouders van het Kennisplatform inclusief samenleven.
• Maak gebruik van eerder geleerde lessen en specifieke aanpakken voor statushouders.