Gemeente Almere besloot in 2021 om gedupeerde ouders te helpen weer aan vergelijkbare huisvesting te komen. Dat wil zeggen: huisvesting die zoveel mogelijk lijkt op de woning die de ouders hadden vóór de toeslagenaffaire. Zoals evenveel kamers. Dat bleek een enorme puzzel, want wie heeft er dan recht op wat?  
Alle gedupeerden die door de kinderopvangtoeslagaffaire hun woning hebben moeten verlaten, en daardoor nu woonproblemen hebben, moeten hun oude woongenot terug kunnen krijgen. Dat was het uitgangspunt van gemeente Almere, toen zij in 2021 de woonregels voor gedupeerden opstelde. De bestaande urgentieregeling in de huisvestingsverordening gaf te weinig ruimte om extra maatregelen voor hen te nemen. Na juridisch advies besloot Almere om voor hen speciale beleidsregels op te stellen: de KOT-urgentie.  

Zelf kiezen 

In mei 2021 gingen de nieuwe woonregels in. De gemeente wilde ouders die in aanmerking kwamen voor de KOT-urgentie een keuze geven: een woning via directe bemiddeling door de woningcorporatie, óf toch liever zelf een woning zoeken. In het laatste geval konden zij hun inschrijvingsduur bij WoningNet laten verhogen naar 15 jaar, of kiezen voor een urgentieverklaring met een geldigheid van een jaar. Eén en ander lag allemaal best gevoelig, want in Almere moeten mensen gemiddeld 12 jaar wachten op een sociale huurwoning. En ook voor niet-gedupeerden is de situatie vaak schrijnend en niet hun schuld.  

Een vergelijkbaar huis 

Westerink licht toe: “De nieuwe woonregels laten ons, in bepaalde situaties, handelen volgens de regels van een woonurgentie. Ook al zijn die situaties volgens de bestaande regels formeel niet urgent. Ons uitgangspunt is simpel. Iemand met een inkomen dat past bij een sociale huurwoning, maar door de problemen met de Kinderopvangtoeslag zijn of haar woning heeft moeten verlaten, en daardoor nu veel kleiner woont, zou een vergelijkbaar huis moeten kunnen terugkrijgen.”  

Aanpassing van de regels 

Zes maanden na ingang, liet Almere de regels evalueren door ouders uit de doelgroep: het College van Herstelexperts. Zij brachten de problemen als eerste onder de aandacht. Westerink: “Denk daarbij aan gedupeerde ouders die door een scheiding niet volledig de zorg over hun kind hadden. Daardoor kregen zij soms een klein huis waar hun kind geen kamer had om in te slapen.” In november 2021 werden – op basis van de evaluatie - herziene regels van kracht. Zo werden nu ook gescheiden ouders opgenomen in de clausule. Zorgt een ouder 50 procent of meer voor de kinderen? Dan telt het aantal kinderen mee voor het aantal kamers. Herstelexpert Tweeboom: “De randvoorwaarden zijn in november door heel veel ouders bekeken. Niet alleen door ons, het College van Herstelexperts, maar ook door lotgenoten.” Herstelexpert Bruyning: “Eerder werd bijvoorbeeld geen rekening gehouden met kinderen die mede door de toeslagaffaire uit huis zijn geplaatst. Hun ouders hadden vaak te weinig ruimte om hen thuis te ontvangen, maar werden daar wel op afgerekend. Zo konden ze niet werken aan contactherstel met hun kinderen. Dat is nu gelukkig rechtgezet.” Een andere aanpassing was dat de nieuwe woonregels eerst niet golden voor gedupeerden die Almere door alle problemen waren ontvlucht. Naar andere gemeenten, of naar het buitenland. Westerink: “Ook zij kunnen nu een beroep doen op hun oude gemeente. Voorwaarde is dan wel dat de kinderopvangtoeslagaffaire de oorzaak is van de verhuizing.”

Volledig gelijkwaardig 

Het contact dat ontstond tijdens de evaluatie, groeide uit tot een werkrelatie met het College van Herstelexperts. Daardoor doen ze nu structureel aanbevelingen over de regelingen voor gedupeerden. Westerink: “Het gaat hier niet om ouderparticipatie, niet om een adviesraad en niet om consultatie. We hebben een volledig gelijkwaardige relatie. Ontzettend waardevol!”