In de geschiedenis van de Nederlandse politie heeft eigenlijk alleen de organisatiestructuur steeds ter discussie gestaan, maar nooit de taakstelling van de politie. Die kende altijd dezelfde drie taken: handhaving van de openbare orde, hulpverlening – waarbij de burgemeester de gezagsdrager is – en opsporing, met de officier van justitie als gezagsdrager. Ook was het gebiedsgebonden werken altijd een onomstreden uitgangspunt voor de Nederlandse politieorganisaties.
Door de toenemende ernstige criminaliteit en terreurdreigingen kwam de organisatiestructuur, met autonome korpsen, ter discussie te staan. Die discussie leidde tot de komst van de nationale politie. 

Veel burgemeesters zien de gezagsdragersfunctie als een wassen neus

De grootste zorg bij de komst van de nationale politie was dat zo’n landelijke organisatie afstandelijk en bureaucratisch zou kunnen worden, en dat daardoor de verbinding met de samenleving verloren zou gaan. In de discussies over de nationale politie werd dit door de minister ontkend. Maar in werkelijkheid kwam deze verbinding met de samenleving helaas volledig op de tocht te staan. De minister stelde namelijk ook dat de nationale politie veel zuiniger zou zijn dan de oude structuur. Om deze voorspelling waar te maken, werd er op voorhand bezuinigd op de politiebegroting, onder meer door de sluiting van meer dan de helft van de politiebureaus. Beide gezagsdragers – burgemeesters en officieren van justitie – zijn nooit geraadpleegd over de benodigde omvang en uitrusting van de nationale politie.

Wassen neus
Door gebrek aan personeel kunnen met name de gezagsdragers van de 310 middelgrote en kleinere gemeenten niet beschikken over voldoende politiemensen. Nu beslist zelfs de nationale politie welk gezag voor een gezagsdrager nog mogelijk is. Veel burgemeesters zien hun gezagsdragersfunctie dan ook als een wassen neus. Door het gebrek aan personeel kwam ook de onlosmakelijke verbondenheid tussen politie en samenleving volledig op de tocht te staan.
In een recente notitie, verschenen bij The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS), stellen we voor om het lokale gezag te herstellen.  Zowel burgemeesters als de lokale officieren van justitie dienen per wijk van een gemeente te kunnen beschikken over vaste wijkteams. Daarbij laten we de norm van één agent op vijfduizend inwoners los en gaan we uit van één vast wijkteam op tienduizend inwoners. Dat team bestaat dan uit zeven tot negen vaste politiemensen.
De wijkteams zijn onderdeel van het basisteam. En de wijkpolitie kan niet meer zonder instemming van beide gezagsdragers elders worden ingezet.

Versterking
De invoering van de vaste wijkteams zal gepaard gaan met een versterking van de verbinding tussen de samenleving en de politie. De burgemeester blijft in de gemeenteraad verantwoording afleggen over de handhaving van de openbare orde en over de hulpverlening. Het verdient daarnaast ook aanbeveling om de lokale officieren van justitie de gemeenteraad te laten informeren over de lokale opsporing.
Tot slot zou het voor de samenleving beter zijn om weer twee ministeries bij de nationale politie te betrekken. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt verantwoordelijk voor de gereedstelling van de politietaken handhaving van de openbare orde en hulpverlening, het ministerie van Justitie en Veiligheid wordt verantwoordelijk voor de gereedstelling van de taak opsporing. Daarmee wordt de balans tussen de beide politietaken hersteld en wordt voorkomen dat een eenzijdige oriëntatie het politiewerk gaat overheersen.