‘Je gemeente doet er alles aan’. Die boodschap hangt momenteel op digitale reclameborden op onder meer treinstations en in winkelcentra. Met een publiekscampagne wil de VNG duidelijk maken welke taken de gemeente zoal uitvoert. Uit onderzoek blijkt dat veel inwoners vooral denken dat de gemeente gaat over de uitgifte van paspoorten en rijbewijzen, maar dat ze niet altijd een goed beeld hebben van de andere taken, in bijvoorbeeld de zorg, het veiligheidsdomein en het ophalen van het vuilnis. De onderliggende boodschap van de campagne is gericht aan het kabinet: zonder extra geld komt de uitvoering van deze taken ernstig onder druk te staan.
De campagne is nieuw voor de VNG. Niet eerder vestigden gemeenten collectief de aandacht zo op hun eigen werk. Het initiatief komt nadat op de twee algemene ledenvergaderingen van de VNG voor de zomer door verschillende gemeenten de wens werd geuit om campagne te voeren en in aanloop naar Prinsjesdag de stem van de gemeenten luid te laten horen.

Toelichting
Naast de posters op de digitale borden, is ook aan de individuele gemeenten gevraagd lokaal de campagne te verspreiden. Waalwijk zet de campagne uit in onder meer het lokale weekblad en via sociale media, zegt burgemeester Sacha Ausems: ‘Dat biedt ook ruimte om enige uitleg te geven. De campagne is heel beeldend, maar vraagt wel wat toelichting. We willen ook laten zien wat het betekent als we niet genoeg geld krijgen voor de taken die we uitvoeren. Die context willen we erbij geven.’

Ravijn
De aankomende Prinsjesdag is belangrijk voor gemeenten: komt het rijk over de brug met voldoende geld om het ravijn van 2026, als gemeenten worden geconfronteerd met een tekort van zo’n 3 miljard euro, te dichten? De eerste gesprekken tussen de VNG en het nieuwe kabinet-Schoof, in het Catshuis, waren goed, liet VNG-voorzitter Sharon Dijksma in augustus weten. Maar het is onduidelijk of minister Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken volgende week met extra geld komt. De speelruimte voor het kabinet is beperkt, zei minister Eelco Heinen van Financiën al.
De overheidsfinanciën verslechteren, meldde het Centraal Planbureau (CPB) half augustus. Het begrotingstekort valt de komende jaren ‘aanzienlijk hoger’ uit dan de afgelopen periode, en schuurt ‘dicht tegen de afgesproken vangrail’ van 3 procent van het bruto binnenlands product. ‘De marges voor het overheidstekort zijn smal’, zei CPB-directeur Pieter Hasekamp in een reactie op de cijfers. Het is geen zekerheid dat het kabinet 3 miljard euro kan uittrekken voor de gemeenten. 

Het is echt heel pijnlijk dat we onze inwoners nu hiermee lastig moeten vallen
 

In Waalwijk, zegt burgemeester Ausems, kan het ravijn betekenen dat de gemeente moet bezuinigen op ‘zaken die we echt belangrijk vinden’, zoals de wijk-ggz. ‘Dat zijn de mensen die de eerste verbinding maken met inwoners met veelal een zorgbehoefte of kwetsbaarheid. Zij weten wat er achter de voordeur speelt. Zij zijn mede in dienst getreden omdat de politie heel veel meldingen kreeg over onbegrepen gedrag. We betalen dit uit het gemeentefonds, maar als we geen geld krijgen moeten we dit misschien wel schrappen. Dat betekent dat er bij de politie extra vragen komen.’

Takenpakket
Voor de VNG is het duidelijk: zonder extra geld kunnen gemeenten hun taken niet goed uitvoeren. En daarmee raken de geldzorgen bij gemeenten ook de ambities van het kabinet, zei VNG-voorzitter Dijksma na het eerste gesprek met het kabinet. Voor veel van de plannen in het hoofdlijnenakkoord van de coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB, waarvan de uitwerking door het kabinet op Prinsjesdag wordt verwacht, zijn de lokale overheden nodig. Dan is een kapitaalinjectie noodzakelijk – of gemeenten moeten minder taken krijgen.
Gemeenten hebben daarbij ook een eigen verantwoordelijkheid, ziet Ausems. ‘Wij moeten ook onze broekriem aanhalen op plekken waar we effectiever kunnen zijn. Maar dan nog blijft het gat groot.’
Veel inwoners zijn zich niet bewust van het financiële conflict tussen rijk en gemeenten. Zij zien vooral één overheid. ‘Het is echt heel pijnlijk dat we hen nu hiermee lastig moeten vallen’, zegt Ausems. ‘We hebben heel lang geprobeerd dit als één overheid op te lossen. Ik ben ook erg voor wijs bestuur, en dat we als overheid laten zien dat we goed luisteren naar elkaar en naar onze inwoners. Liever hadden we deze campagne daarom niet gedaan. Maar we zijn al heel lang met het rijk hierover in gesprek.’