In het Financieel Akkoord, het Bestuursakkoord en de Beheerovereenkomst is vastgelegd dat de kosten en baten van de Omgevingswet op afgesproken momenten in beeld worden gebracht. Vanaf 2015 zijn er voor individuele wetsonderdelen onderzoeken uitgevoerd om de effecten in beeld te brengen, de zogenaamde “artikel 2” onderzoeken. Artikel 2 onderzoeken zijn wettelijk verplichte onderzoeken naar de financiële impact van wetswijzigingen en beleidswijzigingen. De onderzoeken geven een macrobeeld van de financiële impact van de wetswijziging. Op basis van deze onderzoeken is in maart 2021 het Integraal Financieel Beeld ontstaan, en gepubliceerd. Het Integraal Financieel Beeld en de onderliggende rapporten van de Artikel 2 onderzoeken zijn beschikbaar op de website van de rijksoverheid.
Eerste beeld
Het Integraal Financieel Beeld van maart 2021 geeft een eerste inzicht in de financiële effecten die voor gemeenten te verwachten zijn. Het rapport laat zien dat de invoeringskosten voor het gemeentelijk domein veel hoger zijn dan eerder werd aangenomen, geschat op € 1,1 tot € 1,7 miljard.
De structurele effecten van de invoering van de Omgevingswet zijn veel lastiger vooraf in te schatten, omdat deze effecten in de tijd nog ver weg liggen, en erg afhankelijk zijn van de gemeentelijke omstandigheden, en van inrichtings- en beleidskeuzes. Het rapport geeft een bandbreedte van min € 35 tot plus € 168 miljoen op jaarbasis (na volledige transformatie) voor het gemeentelijk domein.
Consultatie
Het is belangrijk dat we een gedragen beeld vormen over de (verwachtte) effecten van de Omgevingswet, daarmee leggen we de basis voor de financiële evaluatie. Om deze reden heeft de VNG het Integraal Financieel Beeld ter consultatie voorgelegd aan alle gemeenten.
De uitkomst van de consultatie, die door ruim 100 gemeenten is ingevuld, geeft aan dat gemeenten over het algemeen het beeld over de invoeringskosten herkennen, maar verwachten dat het beeld over de structurele effecten te positief is weergegeven. Gemeenten verwachten ná de transformatieperiode (tot 2030) nog aan de onderkant van de genoemde bandbreedte uit te komen, dat wil zeggen rond het 0-punt.
In het voorjaar van 2021 heeft naar aanleiding van het Integraal Financieel Beeld en de gemeentelijke consultatie daarop, bestuurlijk overleg plaatsgevonden tussen de Minister en de betrokken koepels, waaronder de VNG. De VNG heeft hier aangegeven aanvullende afspraken nodig te hebben. Meer over deze aanvullende afspraken op deze pagina.
Inbreng van gemeenten
De onderzoeken voor het Integraal Financieel Beeld zijn begeleid door een Interbestuurlijke Werkgroep Financiën Omgevingswet, met deelname van het Rijk, IPO, UvW en de VNG. De VNG vertegenwoordigde de inbreng vanuit de gemeentelijke praktijk. Deze inbreng is onder meer gevormd door de uitkomsten uit het financieel dialoogmodel, de Werkwijze Structurele Effecten en gesprekken met gemeenten. Onder andere op basis van deze inbreng is in de werkgroep vastgesteld dat een aantal onderzoeken herzien diende te worden, omdat de uitkomsten niet werden herkend in de (gemeentelijke) praktijk.
Ook voor de komende evaluaties en monitoring vertegenwoordigt de VNG de gemeentelijke praktijk. Hiervoor hebben we graag contact met u en uw gemeente. Het team Financiën Omgevingswet van de VNG organiseert hiervoor een periodieke bijeenkomst voor een gemeentelijk netwerk Financiën Omgevingswet, waar de laatste actualiteiten, inhoudelijke onderwerpen en bestuurlijke voortgang worden besproken. Als u voor dit netwerk wilt worden uitgenodigd (financiële expertise is een pré), stuur dan u een berichtje naar omgevingswet@VNG.nl met een verzoek tot uitnodiging.