Taskforce economisch herstel en transitie

Een sterke economie zorgt voor werkgelegenheid en dynamiek op de arbeidsmarkt. Economische ontwikkeling vraagt om een goed functionerende arbeidsmarkt. De arbeidsmarkt is in beweging en vraagt om een wendbare en weerbare beroepsbevolking en wendbare en weerbare bedrijven.

De economie herstelt sneller dan verwacht en arbeidsmarktkrapte dreigt: er is meer vraag naar arbeidskrachten dan dat beschikbare arbeidskrachten zijn. Een tekort aan menskracht is een rem op economisch herstel en transitie, en transities zijn door corona versneld. Maar het huidige systeem knelde al langer. Op de langere termijn zorgen transities (o.a. duurzaamheid en digitalisering) en innovaties (o.a. automatisering en robotisering) voor veranderingen binnen organisaties en de inhoud van werk. Door het brede scala aan economische ontwikkelingen ontstaan in sommige beroepsgroepen overschotten terwijl in andere tekorten ontstaan. Het moet makkelijker worden voor mensen om (met behulp van scholing) stappen te zetten op de arbeidsmarkt: van opleiding naar werk, van werk naar werk, van sector naar sector en van werkloosheid naar werk.

Het arbeidspotentieel wordt nog niet helemaal benut en kan beter worden ingezet. Daarbij is extra aandacht nodig voor kwetsbare sectoren, waarbij mensen versneld van-werk-naar-werk moeten. Bovendien is extra aandacht nodig voor jongeren, zodat er geen generatie verloren gaat.

Als leidraad voor economische ontwikkeling gaan we uit van het brede welvaartsbegrip. Dat betekent dat welvaart niet een puur economisch begrip is omdat ecologische en sociaal-maatschappelijke aspecten van minstens zo groot belang zijn voor onze welvaart op de langere termijn. Internationaal en nationaal is er structureel aandacht voor de SDG’s (Sustainable Development Goals of Duurzame Ontwikkelingsdoelen). Inzet op menselijk kapitaal draagt bij aan een aantal SDG’s waaronder ‘geen armoede’ en ‘eerlijk werk & economische groei.’ Het zelf vorm kunnen geven aan je loopbaan en perspectief op werk draagt op een belangrijke manier bij aan de ontwikkelingsdoelen Investeren in kennis en vaardigheden is noodzakelijk om duurzaam inzetbaar te blijven in de eigen beroepsgroep, maar het wordt ook steeds belangrijker om de mobiliteit tussen economische sectoren te vergemakkelijken.

Leven Lang Ontwikkelen (LLO) is de route om dit mogelijk te maken. Dit wordt nu geïsoleerd en verkokerd aangepakt. Dit zit met name in de landelijke structuur en financiering. Daar waar het werkgevers, werknemers en werkzoekenden raakt, is een samenhang in aanpak en uitvoering noodzakelijk. Op regionaal niveau worden daar belangrijke stappen in gezet – LLO wordt binnen regionale aanpakken (onder andere) verbonden aan economisch beleid, innovatiespeerpunten, kennisbeleid, arbeidsmarktbeleid en doelgroepenbeleid.  Om de complexe maatschappelijke opgaven die samen komen in de economie en op de arbeidsmarkt het hoofd te bieden én om mensen duurzaam te behouden voor de arbeidsmarkt, moet menselijk kapitaal gestimuleerd worden en is een herziening nodig van de visie op LLO.  Overheid, bedrijfsleven en onderwijs moeten dit samen mogelijk kunnen maken. Deze white paper bevat daartoe een analyse, inzicht in de landelijke en regionale ontwikkelingen en een eerste voorstel met bouwstenen voor een gezamenlijk aanpak.

Wat willen we bereiken?

• De centrale opgave is het realiseren van een sterke en veerkrachtige economie, waarin voldoende mensen beschikbaar zijn. Beleid en regelingen die ingezet worden om ontwikkelingen op het gebied van menselijk kapitaal te bevorderen moeten bijdragen aan de uitdagingen waar ondernemers en overheden tegenaan lopen: structuur volgt opgave. Het gaat dan om mobiliteitsvraagstukken (naar kansrijke sectoren), transitieopgaven (energietransitie, circulaire economie, digitalisering) en opgaven op het gebeid van publieke taken (onderwijs, zorg, politie etc.)
• Een zo eenvoudig mogelijk opgavegerichte inzet van regelingen binnen de aanpak. Momenteel zijn er meer dan 40 regelingen die ontwikkelingen stimuleren en als we niet oppassen worden dit er alleen maar meer.
• Een (voor ondernemers en (potentiële) werknemers) zo toegankelijk mogelijke aanpak. Een eenvoudige aanpak moet leiden tot een toegankelijke inzet op menselijk kapitaal. En een toegankelijke aanpak betekent dat investeren in menselijk kapitaal aantrekkelijk wordt. Nu bestaat er een perverse prikkel om mensen zo snel mogelijk te helpen aan een baan, terwijl je wilt stimuleren dat mensen worden omgeschoold voor de banen van de toekomst.
• Een aanpak die aansluit bij de bestaande samenwerkingsverbanden in de sectoren en regio’s. Er is de afgelopen jaren al veel geïnvesteerd in regionale en sectorale samenwerking op het gebied van menselijk kapitaal. De regio komt daarbij naar voren als hét schaalniveau waarop gemeenten, provincies, UWV, sociale partners, onderwijsinstellingen en ondernemers elkaar vinden en afspraken maken over de dienstverlening aan werkgevers en (potentiële) werknemers. De komende tijd zal deze samenwerking, in het kader van de regionale mobiliteitsteams, extra gestimuleerd worden. De inzet binnen het economisch herstelplan is er het meest bij gebaat als de bestaande structuren worden benut en er vanuit bestaande structuren naar ruimte wordt gezocht om ervaring op te doen met innovatieve oplossingen.

Meer informatie

• Download de notitie Naar een wendbare en weerbare beroepsbevolking (pdf, 205 kB). Deze is opgesteld na overleg met landelijke koepels over hoe we samen op kunnen trekken om menselijk kapitaal beter in te kunnen zetten voor onze economie om zo een bijdrage te leveren aan de brede welvaart.
• Eerder is ten behoeve van de discussie de white paper 'Een wendbare en weerbare beroepsbevolking als basis voor economie en brede welvaart: naar een regionaal georiënteerde human capital aanpak' (pdf, 202 kB) opgesteld. De initiatiefnemers zijn Friso Douwstra, René de Heer en Mariska ten Heuw, 3 wethouders uit de VNG Taskforce economisch herstel en transitie. Human Capital is een van de 3 speerpunten van de taskforce.
• Human Capital-beleid: arbeidsmarkt van de toekomst 

De coronacrisis versnelt een aantal transities, zoals digitalisering en onze kijk op logistiek en (lange en niet duurzame) logistieke ketens. De maatschappelijke opgaven op het gebied van wonen en klimaat betekenen dat we ook moeten inzetten op transities in vastgoed en (digitale) bereikbaarheid, energie en circulariteit. We moeten ondernemers een goede uitgangspositie bieden om te komen tot economisch herstel zodat de werkgelegenheid geborgd blijft voor alle lagen van de bevolking. Wat ons betreft, ligt de focus op het brede MKB, omdat zij zorgt voor 60% van het BRP en 70% van de werkgelegenheid. Er liggen kansen bij de agrofoodsector, ICT, zorg en health, de creatieve sector, de bouw- en infra, energiesector en maakindustrie. Dit moet gecombineerd worden met slimme logistiek met korte(re) ketens en reshoring waardoor “koop lokaal” aan betekenis wint. Nog te weinig MKB-bedrijven benutten de kansen van digitalisering. Belangrijk is dat de overheid zorgt voor interconnectiviteit zodat het MKB net als (internationale) grote bedrijven volop gebruik kan maken van digitale netwerken en verkoopkanalen.

Wat willen we bereiken?

Een goede, zichtbare en toegankelijke ondersteuningsstructuur voor het MKB in de regio, met aandacht voor start-ups en scale-ups, innoveren, valoriseren, marktcreatie, financiering (ook van COVID19-schulden), internationalisering, kennisontwikkeling en kennisdeling, met name op het gebied van digitalisering, circulaire economie en impact-ondernemen’.

Meer informatie

Ondernemersklimaat, dienstverlening, MKB

Binnensteden en dorpskernen zijn essentieel voor de brede welvaart van inwoners en voor een goed vestigingsmilieu van stad en regio. In grote steden gaat het behalve om winkels ook om plekken waar men werkt, elkaar ontmoet, om inspireren en creativiteit in b.v. theaters, maar ook de plek waar toeristen graag vertoeven. In iedere plaats gaat het om een hart, een huiskamer en een visitekaartje.

De binnensteden staan echter onder druk, ondanks herstel van de economie. Sectoren als horeca, retail, evenementen en cultuur, die onze binnensteden kleur geven, hebben het nog steeds erg zwaar. De gemiddelde leegstand in binnensteden is nu al 13%, internetverkoop is lastig terug te draaien en door corona hebben ondernemers weinig reserves. Kaalslag ligt op de loer. Zonder sterke binnensteden en centra staat veel op het spel. Als het kloppend hart en uithangbord van steden en kernen wegkwijnt, is dat slecht nieuws voor ondernemers, inwoners en bezoekers.

Gemeenten zien als geen ander dit belang en zijn volop aan de slag met actieprogramma’s voor binnensteden. Dit doen we samen met ondernemers en bewoners, maar op veel plekken ontbreekt simpelweg mankracht, geld of kennis. Ook zien we dat bovenlokale problemen niet zonder het rijk en provincies kunnen worden aangepakt. We willen graag vanuit een gelijkwaardige samenwerking aan de slag. Gemeenten weten goed wat er bij ondernemers in verschillende sectoren speelt en waar kansen liggen voor hun binnenstad. Rijk en provincie spelen een cruciale rol door expertise, instrumenten en financiële middelen aan te bieden om het transformatieproces en het daarbij behorende stakeholdermanagement (‘arrangeren’) in goede banen te leiden. Met vernieuwing en blijvende investeringen in onze centra kunnen we meerdere vraagstukken tegelijkertijd oppakken (zoals leegstand, digitalisering, ondermijning, verduurzaming). We roepen de regering op om onze samenwerking te intensiveren en versneld te investeren in sterke binnensteden en kernen.

Wat willen we bereiken?

• Vernieuwde winkelcentra. Pak leegstand aan, zet in op functieveranderingen zoals wonen. De 100 miljoen van EZK voor de onrendabele top van herstructureringsprojecten is een eerste begin en kan zo’n 20 gemeenten op weg helpen. Breid dit uit!
• Vitale gebieden. We moeten meer wonen, werken en recreëren in een compacte binnenstad. Investeer in groen en kom met nieuwe vormen van stadsdistributie. Dat heeft niet alleen een lokaal effect, maar draagt bij aan nationale doelstellingen.
• Meer grip op de vastgoedsector, juist de voor lokale gemeenschappen ongrijpbare grote beleggers. Kijk naar kansen als een Investeringsregeling in panden en breid juridisch planologische instrumenten uit om verschaling van het horeca- en winkelaanbod te voorkomen.
• Ruimte voor toekomstbestendig ondernemerschap. Ondersteun toekomstgerichte initiatieven zoals MKB-vouchers voor digitalisering of groene terrassen. Zorg dat ondermijning geen kans krijgt.
• Toekomstbestendig hart van de gemeente. Draag bij aan een toekomstbestendig economisch en cultureel krachtig hart van onze gemeenschappen dat bijdraagt aan brede welvaart, een veilige samenleving en het voorkomen van sociaal-maatschappelijke tegenstellingen. Kwaliteit binnensteden wordt meegenomen in monitor brede welvaart.

Meer informatie

• Bouwen aan het economisch herstel van binnensteden: eerste analyse VNG in samenwerking met Platform31 (pdf, 2,9 MB)
• Onderwerpspagina Vitale binnensteden, dorpskernen en werklocaties