Twee kloeke rapporten en een aanbiedingsbrief. Wat is daarvan het gewicht? Minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken stuurde onlangs het rapport Naar nieuwe vormen van decentraal bestuur van Douwe Jan Elzinga naar de Tweede Kamer, tegelijk met een onderzoek van bureau B&A naar de knelpunten in het decentraal bestuur.
Het advies van Elzinga gaat over betere interbestuurlijke en financiële verhoudingen. Het sluit deels aan op de proeve van een Wet op het decentraal bestuur die Elzinga opstelde in opdracht van de VNG. De Groningse hoogleraar staatsrecht zegt verstandige dingen, bijvoorbeeld dat verschillende bestuursvormen gelijkwaardig zijn, dat in beleid en wet de norm van ‘voldoende financiering’ in ere moet worden hersteld en dat een arbitrageprocedure nodig is voor geschillen over geld. De minister schrijft in de begeleidende brief dat ze samen met het decentraal bestuur gaat kijken welke aanbevelingen worden opgepakt en uitgewerkt. Is dat iets om blij mee te zijn of een lege huls?

Optimisme is een opdracht voor een bestuurder

Optimisme is een opdracht voor een bestuurder, toch moet ik denken aan het gevecht om het geld voor de jeugdzorg. Jarenlang gingen gemeenten er bijna aan onderdoor omdat ze wel de wettelijk taak kregen, maar veel te weinig geld voor de uitvoering. De Commissie van Wijzen deed de uitspraak dat gemeenten hiervoor moeten worden gecompenseerd. In de wet staat immers dat het rijk gemeenten adequaat moet vergoeden voor nationale wetgeving die ze in medebewind moeten uitvoeren. Daar is geen woord Spaans bij.
Desondanks legt het kabinet de uitspraak van de Commissie van Wijzen naast zich neer door in het regeerakkoord vanaf 2024 extra te bezuinigen op de jeugdzorg, bovenop de besparingen die al waren ingeboekt met het oog op de hervorming van de jeugdzorg. Dit voert me naar een sombere vaststelling: het rijk houdt zich niet afspraken, niet aan de wet en het veronachtzaamt uitvoering.
Anderzijds kan dit een begin zijn van lente. Stel, dat we eerder interbestuurlijke afspraken hadden gehad in de lijn van Elzinga, dan was het slepende gevecht om de jeugdzorg niet nodig geweest. Mogelijk wint deze notie ook terrein rond het Binnenhof. Het feit dat de minister van BZK het advies van Elzinga aan de Tweede Kamer aanbiedt, vergezeld van een welwillende brief, is een hoopvol teken.
Gemeenten spelen een essentiële rol in de veranderopgaven in het sociaal en ruimtelijk domein. Er moet ontzettend veel gebeuren. In dat licht kan de overheid het zich niet permitteren dat telkens energie weglekt in ruzies door een verouderde bureaucratische ordening. Een flinke voorjaarsschoonmaak van het stelsel is een must. Het gewicht van de adviezen van Elzinga moet daarom op waarde worden geschat en leiden tot betere interbestuurlijke afspraken.