Onlangs was ik te gast bij een groep geweldige corporatiebestuurders die zich hebben verenigd onder het motto ‘Stenen en Mensen’. Het zijn bestuurders die in ‘hun’ wijken zien hoe daar de bittere ellende zich heeft opgestapeld. Waar mensen overleven en bloei en ontwikkeling allang niet meer op het netvlies staan. En dat, zo laten de meest schokkende cijfers zien die ik in jaren zag, is geen uitzondering. Het is de regel. In de sociale huursector stapelen ongezondheid, armoede en stress zich op. Dat is geen stigma, het zijn de trieste feiten.
Het probleem is volgens deze corporatiebestuurders dat de samenleving en de overheid deze mensen voortdurend benaderen vanuit domeinen in plaats van als mens. Er zijn wonen, zorg, armoedebeleid. Waarbij iedereen aan één draadje van de kluwen trekt, die zo onbedoeld steeds strakker wordt. Met als maximale opbrengst dat mensen niet door de bodem zakken. Dat ze in leven blijven. Tot bloei komen, kansen grijpen, ruimte vinden om zichzelf te zijn, de samenleving in te stappen en te leven voorbij het overleven komt het zelden. Het is een schrale opbrengst van zoveel hoog-professionele voorzieningen. We werken ons kapot, maar verliezen – of vermalen – de mensen. Onze mensen.

We werken ons kapot, maar verliezen – of vermalen – de mensen

Dat kan anders. Maar dan moet er wel iets veranderen. In mijn praktijk zie ik dagelijks individuen keihard werken om het anders te doen. In hun dagelijkse ontmoetingen stellen zij de mens in al zijn meervoudigheid centraal. Er is geen tekort aan mensen die hun nek uitsteken. Maar ze lopen tegen een plafond aan. Organisaties zijn niet gebouwd voor het centraal stellen van mensen. Er zijn kaders, richtlijnen en urenverantwoordingen. Werken vanuit de mens past niet. En waar dat tóch lukt, is er meteen een volgend plafond. Wetten, regels en systemen zijn immers gebouwd vanuit domeinen. Ze gaan over stukjes van het leven, nooit over het geheel. En als we dan zelfs die barrière hebben genomen, komen we op een nog dieper niveau: de mensbeelden waarmee we naar de samenleving kijken. Alsof mensen onbetrouwbaar zijn én hun ellende hun eigen schuld is. Die mensbeelden maken dat ‘de mens’ verdacht is en wantrouwen verdient. Het is een giftig en ellendig mensbeeld.
Maar toch is er hoop. De dynamiek die de verandering tegenhoudt, kan haar in omgekeerde volgorde óók aanjagen. Als we de lagen omdraaien die goede doorbraakinitiatieven smoren, krijgen we een krachtige bedding waarin een nieuwe aanpak van de sociale kwesties in onze samenleving kan stromen. Waarin het op mensen gerichte initiatief vanzelfsprekend is, omdat er een positief mensbeeld onder ligt. Waarin wetten het leven centraal stellen, boven het domein. Waar organisaties zijn ingericht om van daaruit te doen, te denken en te werken. Stenen en mensen dus. De voorbeelden en voorlopers zijn er. Laten we aan de slag gaan. De mensen kunnen niet meer wachten.