Laatst bijgewerkt: 2 juli 2025

Aan de slag met de Digital Decade

donderdag 24 april 2025

Gemeenten kunnen zich op verschillende manieren al voorbereiden op de implementatie van Europese wet -en regelgeving uit de Digital Decade. Om gemeenten hierbij te ondersteunen zijn er vanuit de VNG, vaak samen met gemeenten, verschillende stappenplannen, handreikingen, trainingen, formats en standaarden ontwikkeld. Hiermee wil de VNG de implementatie van Europese wet -en regelgeving ondersteunen en voorkomen dat iedere gemeente opnieuw het wiel moet uitvinden.

Dataregelgeving

De Europese Unie heeft een datastrategie ontwikkeld rondom het genereren, delen en gebruik van data. Deze strategie helpt bij het verzilveren van de kansen die data brengen en de risico’s te beperken.

De belangrijkste punten uit dit wetgevingscluster:

  • EU-dataregelgeving heeft impact op de werkwijze van gemeenten. Dit komt doordat er kaders worden gesteld voor de volgende vormen van datadelen:
    • Het delen van data op altruïstische gronden;
    • Het beschikbaar stellen van gegevens door datahouders aan overheidsinstanties, indien er sprake is van een uitzonderlijke noodzaak aan die gegevens voor de uitvoering van een specifieke taak in het algemeen belang;
    • Het vergemakkelijken van het overstappen tussen dataverwerkingsdiensten;
    • De ontwikkeling van interoperabiliteitsnormen voor:
      • Dataruimten
      • Dataverwerkingsdiensten
      • Slimme contracten.
  • Er gelden ook inspanningsverplichtingen voor:
    • Ontwerp en vervaardigen van documenten voor hergebruik en bij financiering van specifieke activiteiten;
    • Voorwaarden aan de algemene wijze van beschikbaarstelling en bij specifieke gegevens voor hergebruik (verstrekking);
    • Verantwoordingsverplichting Wet hergebruik overheidsinformatie (Who);
    • Beperking marginale kosten bij hergebruik van overheidsinformatie;
    • Verdere beperking van exclusieve overeenkomsten bij het hergebruik van overheidsinformatie.
  • De herziening van de Who heeft de meeste impact op gemeenten.
  • Om aan de verplichtingen uit de EU-dataregelgeving te kunnen voldoen, moeten gemeenten zorgen voor een aantal aanpassingen/ veranderingen. Deze veranderingen hebben betrekking op:
    • Het stellen van kaders voor het hergebruik van beschermde gegevens;
    • Inspanningsverplichtingen voor het vergemakkelijken van hergebruik bij ontwerp en vervaardigen van documenten;
    • Inspanningsverplichtingen bij het stellen van voorwaarden bij financiering van specifieke activiteiten i.r.t. hergebruik en bij de verstrekking van gegevens voor hergebruik.

Volledige rapport

Lees het volledige rapport Uitvoeringsanalyse Digital Decade Dataregelgeving (pdf, 3,5 MB). In de factsheet (pdf, 216 kB) leest u de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen uit het rapport.

Welke acties kunnen gemeenten nu al uitvoeren?

Bereid u alvast voor op: 

A. Het vergemakkelijken en verbeteren van hergebruik van informatie

Dit is afhankelijk van uw ambitie en de (technische) mogelijkheden van de organisatie.

Bepaal een strategie voor het vertrekken van overheidsinformatie voor hergebruik en voer hier beleid op.
Inventariseer de wijze waarop u als gemeente informatie publiekelijk aanbiedt en of dit aan de hergebruikvoorwaarden voldoet. Mogelijk komen er meer verzoeken voor hergebruik: breng alvast in kaart hoeveel verzoeken om hergebruik er nu zijn in het kader van de huidige Who en in relatie tot de grondslagen voor hergebruik. Monitor deze verzoeken en gebruik de informatie bij de totstandkoming van nieuw beleid. 

Neem de eisen voor herbruikbaarheid mee bij ontwerpen en vervaardigen van documenten.
Het vereenvoudigen en verbeteren van hergebruik van overheidsinformatie met duurzame toegankelijkheid en metadatering sluit aan bij de opgave vanuit de Woo en Archiefwet waarbij voor de doelen van deze wetten ook wordt ingezet op metadatering en duurzame toegankelijkheid. Om synergievoordelen te kunnen halen is het handig om de inspanningsverplichting voor hergebruik van overheidsinformatie te organiseren als één onderwerp; samen met de opgave van de Woo en de Archiefwet in overkoepelend beleid.

Kijk wat de mogelijkheden zijn om hergebruik te automatiseren.
Wanneer gegevens al als ‘open data’ worden aangeboden via een portaal, website of API, kunnen verzoeken om hergebruik conform de Who, in veel gevallen automatisch worden afgehandeld. Investeren in het automatisch aanbieden van open data kan daarom verstandig zijn. Verder is het aan te bevelen om hierbij zoveel mogelijk gebruik te maken van open standaarden en API´s. Wees daarnaast duidelijk en transparant over de mogelijke kosten en gehanteerde tariefregels.

B. Inkoop en contractbeheer

Inventariseer de huidige contracten.  U kunt het proces of de procedures voor het afsluiten van data-overeenkomsten in het kader van hergebruik aanpassen. Houdt hierbij rekening met het exclusiviteitsverbod uit de DGA en ODD. Zet de DA-interoperabiliteitsvoorwaarden in (migratie-, exit-strategie) als u overstapt van ICT-leverancier of nieuwe ICT inkoopt. 

C. Aanpassen crisisplan en rampenbestrijdingsplannen

Verwerk ik uw huidige crisis -en rampenbestrijdingsplannen de datanoodbevoegdheid. Deze kunt u inzetten voor het opvragen van data in het geval en een uitzonderlijke behoefte. 

Beschikbare documenten en tools

Fora en kennisnetwerken

Benieuwd wat collega’s van andere gemeenten doen? Er zijn op dit onderwerp verschillende fora en kenniswerken te vinden. In deze communities kunt u kennis delen, vragen stellen en ervaringen met elkaar uitwisselen.