‘Een belangrijke conclusie in het rapport is dat het relatief eenvoudig is om fraude te plegen’, vat Froukje Veerman (op de foto rechts) kort samen. ‘Enerzijds heeft dat met gebrek aan wetgeving te maken, maar ook als gemeente zijn we nog aan het ontwikkelen en leren. Zo zijn bepaalde passages in beschikkingen soms nog te algemeen.’

Teamleider Jan Geert de Boer (op de foto links) vindt ook dat er aandacht moet zijn voor de capaciteit van toezicht. ‘We zitten in de ontwikkelfase en merken dat we met de huidige capaciteit vooral handelen op basis van signalen. Froukje is half om half toezichthouder Wmo/Jeugdwet en sociaal rechercheur. Dit vraagt om de nodige creativiteit en flexibiliteit, maar ook om duidelijkheid. Wat wil de gemeente en hoe pakken we dit dan aan? Samen met onder meer beleid en bedrijfsvoering hopen we hier op termijn vorm en inhoud aan te geven.’  

De relatie met de gemeente

Van de in het rapport genoemde fraudetactieken kennen ze de meeste wel in Stadskanaal. Ook die in de categorie ‘de relatie met de gemeente’. Froukje komt bijvoorbeeld zorgverleners tegen die proberen het gesprek te domineren. ‘Voor een steekproef nodigde ik een vertegenwoordiger van een cliënt uit. Hij beantwoordde mijn vragen niet, maar schreef ze op, zodat hij ze kon overleggen met zijn advocaat. Natuurlijk vertelde ik hem dat we op die manier niet het gesprek aangaan. Uiteindelijk kwamen de antwoorden wel.’

Een tweede voorbeeld is het instrueren van de cliënt voor het gesprek met de gemeente. Froukje: ‘Op basis van een signaal dat er bij dagbesteding minder werd geleverd dan geïndiceerd en gedeclareerd, nodigden we twee cliënten uit. Tijdens het gesprek vroeg ik een cliënt of er jaarlijks verslagen werden gemaakt van de ondersteuning. Dat bleek het geval. Op de vraag hoe hij dat wist, antwoordde hij dat de zorgaanbieder die nodig had voor zijn boekhouding. Dit antwoord versterkte mijn vermoeden. Uiteindelijk bleken deze cliënten dit gesprek inderdaad met hun zorgaanbieder te hebben voorbereid.’

Voorkomen en stoppen van deze en andere fraude

Froukje geeft aan dat je deze fraudetactiek niet kunt voorkomen. ‘Wel kun je er als organisatie alert op zijn. Dan kun je de juiste vragen stellen om de tactiek te ontrafelen.’ Zelf ziet ze vooral veel heil in een goede beschikking. ‘In onze gemeente signaleren we vrij veel informele fraude. Neem als voorbeeld een gezin waarin meerdere pgb’s werden verstrekt met het oog op het vergroten van de zelfredzaamheid. Tijdens de gesprekken met de cliënten bleek dat ze elkaar wel konden helpen met de zelfredzaamheid. Dan moet dat toch ook lukken met je eigen zelfredzaamheid. Maar ja, het ‘vergroten van de zelfredzaamheid’, zoals het heel algemeen in de beschikking staat, is voor velerlei uitleg vatbaar en biedt geen aanknopingspunten om de voortgang te bewaken of toezicht te houden op de geboden ondersteuning.’

Jan Geert vervolgt dat fraudebestrijding in een sociale gemeente als Stadskanaal soms best op eieren lopen is. ‘Daarom is het van belang de bestuurder mee te nemen in wat, hoe en waarom we iets doen. We trekken de kwetsbare cliënt niet het vel over de oren. Van belang is dat hij de zorg krijgt die hij nodig heeft, dat die zorg van de juiste kwaliteit is en dat er geen misbruik van wordt gemaakt. Daarom is het belangrijk dat er aan de poort aandacht is voor wat de cliënt nodig heeft en onder welke voorwaarden. Er moeten duidelijke kaders gesteld worden om de kwaliteit en rechtmatigheid te kunnen bewaken. Froukje vult aan dat de Oost-Groningse gemeenten inmiddels samen kwaliteitskaders hebben ontwikkeld.

Uitdaging om de keten te sluiten

‘We moeten het samen doen’ is inmiddels een mantra in de wereld van toezicht en handhaving in het zorgdomein. Froukje: ‘Dat begint al bij de wetgever. Het kan toch niet zo zijn dat een zorgaanbieder die in het oosten van het land is veroordeeld wegens fraude, in Oost-Groningen opnieuw kan beginnen. We kregen hier helaas wel mee te maken en omdat hij hier nog niet in de fout was gegaan – en als eigenaar geen VOG nodig had – vond onze jurist geen gronden om hem te weren.’

In de samenwerking met andere gemeenten en ketenpartners zijn de laatste jaren goede stappen gezet. Denk aan samenwerking op het gebied van beleid en uitvoering met de vier buurgemeenten, zoals de kwaliteitskaders en afspraken over de inzet van elkaars toezichthouders. Ook noemt Jan Geert het provinciaal toezichthouderoverleg. Hij schets de samenwerkingen als een ontdekkingsreis waar steeds ‘nieuwe gebieden’ worden gevonden.

Waar Froukje en Jan Geert nog tegenaan lopen is dat ze beleid en bestuur niet kunnen laten zien wat de omvang van de problematiek is. Dat zou de ontwikkelingen in hun ogen enorm versnellen. Om de omvang beter te kunnen duiden hebben ze twee ijzers in het vuur: fraude-alertheid aan de poort en een in- en extern meldpunt. ‘We hopen hierin volgend jaar veel winst te boeken’, vertelt Jan Geert. ‘Nodig, want zowel de Wmo-consulenten als een meldpunt zijn onze ogen en oren in het veld.’

Ten slotte blikt Froukje kort terug en vooruit. ‘Vroeger was je als sociaal rechercheur voor de Participatiewet tevreden als je een fraude ontdekte van een paar ton. Tegenwoordig hoop je dit soort fraudebedragen niet meer te ontdekken omdat het aan de poort beter is ingericht. Ik verwacht dat we die winst aan de voorkant uiteindelijk ook zullen maken in het zorgdomein.’

Meer informatie

Op onze site vindt u meer informatie over het rapport Een wereld te winnen. Voor het inrichten en uitvoeren van preventie, toezicht en handhaving in uw eigen gemeente, kunt u gebruikmaken van de nieuwe Routekaart Toezicht, Handhaving en Naleving | Wmo 2015 en Jeugdwet. Wilt u vrijblijvend sparren of heeft u behoefte aan face-to-face-ondersteuning? Neem dan contact op met onze adviseur in uw regio.