Inwoners betrekken bij de energietransitie is een belangrijke opgave voor gemeenten. Het gaat erom dat mensen mee kunnen denken en doen bij het vormgeven van energieprojecten en de mogelijkheid krijgen om financieel te participeren. Op deze pagina ziet u een aantal handreikingen voor gemeenten hoe ze dit kunnen aanpakken.
Veel partijen ondersteunen gemeenten bij het vormgeven van participatie, zie bijvoorbeeld energieparticipatie.nl en departicipatiecoalitie.nl.
De VNG heeft meegewerkt aan de totstandkoming van de kabinetsvisie op burgerbetrokkenheid bij de energietransitie (pdf, 435 kB), waarin het rijk een aantal uitgangspunten van goede burgerbetrokkenheid heeft uitgewerkt.
Participatiewaaier
De Participatiewaaier is gericht op participatie van de omgeving in projecten met zonne- en windenergie. De waaier wordt gebruikt om de omgeving mee te laten participeren binnen een concreet project. Het is een menukaart van mogelijke bovenwettelijke participatieopties, zowel ontwerp- als financiële participatie.
Met deze waaier kunnen gemeenten en projectontwikkelaars beter kiezen in welke vorm de omwonenden kunnen meedoen en voordeel hebben bij het betreffende zon- en windproject. Omwonenden kunnen bijvoorbeeld meedenken over de ruimtelijke inpassing, maar afhankelijk van het project ook direct investeren of mede-eigenaar worden (financiële participatie). Een andere optie is een omgevingsfonds dat investeert in de directe omgeving, zoals in verduurzaming van de sportclub of speelvoorzieningen.
De opstellers van de waaier zijn ervan overtuigd dat meer mensen kunnen en willen gaan meedoen in duurzame energieprojecten. Dat biedt voordelen voor hen, voor de duurzame-energieprojecten en creëert mogelijk draagvlak voor de transitie als geheel.
- Bekijk de Participatiewaaier (klimaatakkoord.nl)
Handreiking Participatie in duurzame-energieprojecten
In de Handreiking Participatie in duurzame-energieprojecten vinden gemeenten, andere overheden, ontwikkelaars en financiers handvatten waarmee ze participatie in onder meer zon- en windprojecten kunnen inrichten en verbeteren.
Hierin staat gedetailleerde informatie over het inbedden van participatie gedurende de beleidsfase in de aanloop naar een energieproject en over de verschillende vormen van projectparticipatie zodra het project vorm begint te krijgen. Zowel in de voorbereidende beleidsfase als in de projectfase kunnen burgers meedenken, meebeslissen en meeprofiteren. Dit kan bijdragen aan een breder draagvlak en maakt de (ruimtelijke inpassing van de) projecten beter.
Stroomschema van projectfasen:
Financiële participatie biedt inwoners de mogelijkheid om ook financieel deel te nemen aan het project, of op een andere manier profijt te hebben van een tegemoetkoming. Dit kan bijvoorbeeld via financiële obligaties, eigendomsparticipatie, een omgevingsfonds of een combinatie hiervan.
De handreiking biedt een schat aan informatie over alle fases in het participatieproces, deels via links naar andere documenten.
Brancheorganisaties uit de energiesector, energiecoöperaties, natuur- en milieubeweging en overheden hebben meegewerkt aan de handreiking, onder coördinatie van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). Aanleiding was een afspraak aan de Elektriciteitstafel van het Klimaatakkoord.
- Lees de Handreiking participatie in duurzame-energieprojecten (klimaatakkoord.nl)
Financiële participatie bij hernieuwbare-energieprojecten
Gemeenten en provincies hebben steeds meer behoefte aan regie op het participatieproces en zoeken naar goede instrumenten om lokaal eigendom en andere vormen van financiële participatie te kunnen realiseren.
Werkblad
Meerdere handreikingen en trajecten hebben al handvatten gedefinieerd hoe u als bevoegd gezag binnen de huidige kaders financiële participatie kunt organiseren, maar het ontbrak nog aan een praktische invulling. Daarvoor heeft het Nationaal Programma RES het werkblad Lokaal Eigendom gemaakt, als onderdeel van de Handreiking Regionale Energiestrategie 2.0. Het werkblad helpt gemeenten, provincies en de RES-regio bij de praktische invulling van verschillende vormen van financiële participatie.
Juridische en praktische bouwstenen
Een belangrijk onderdeel van de NP RES werkbladen is het document Juridische en praktische bouwstenen voor financiële participatie bij hernieuwbare energieprojecten voor decentrale overheden. Dit document bevat verschillende bouwstenen om beleid voor financiële participatie te ontwikkelen.
Een van de bouwsteen is de basistekst voor de beleidskaders van gemeenten en provincies, waarmee financiële participatie (waaronder ook lokaal eigendom) kan worden gestimuleerd. De basistekst kan door gemeenten en provincies worden overgenomen in het beleid. De beslisboom in dit document kan ook als mogelijke bouwsteen dienen en kan helpen bij de keuze tussen een faciliterend proces voor besluitvorming, een maatschappelijke tender voor besluitvorming of actief grondbeleid. Ook bevat het document 2 stappenplannen voor een faciliterend proces en een stappenplan voor het opstellen van een maatschappelijke tender.
Dit document is opgesteld in opdracht van het ministerie van EZK, Nationaal Programma RES, IPO en de VNG.
- Ga naar het werkblad Lokaal Eigendom (energieparticipatie.nl)
- Lees Juridische en praktische bouwstenen voor financiële participatie bij hernieuwbare energieprojecten voor decentrale overheden (energieparticipatie.nl)