Infographic

NB: klik op de afbeelding om deze te vergroten of download de infographic als PDF (663 kB)

Uitgeschreven tekst

Dit figuur laat de diverse monitors zien die er zijn rondom het in beeld brengen van dakloze personen en rondom de opvolging van de acties uit het Nationaal Actieplan Dakloosheid. 

Hierbij kan er een onderscheid worden gemaakt tussen 3 monitors die zich richten op het in beeld brengen van de populatie dakloze personen en het dashboard dat zich richt op het in beeld brengen van de voortgang van de acties van het Nationaal Actieplan Dakloosheid. Het dashboard is daarmee een procesmonitor die zowel landelijk als regionaal inzicht geeft. 

De 3 monitors zijn, van links naar rechts: de landelijke schatting van het CBS, de ETHOS-telling van  Kansfonds en de Universiteit Utrecht en de Monitor Dakloosheid. De 3 monitors hanteren elk de ETHOS Light-classificatie. ETHOS staat voor 'European Typology of Homelessness and Housing Exclusion'. In het Nationaal Actieplan Dakloosheid wordt ETHOS Light genoemd als meest bruikbare definitie om dakloosheid in kaart te brengen. Er worden in deze classificatie 7 categorieën onderscheiden

1. openbare ruimte
2. noodopvang
3. tijdelijke opvang
4. uitstroom uit instelling
5. niet-conventionele woonplekken
6. familie/vrienden
7. dreigende huisuitzetting

De monitors zijn onder meer onderscheidend van elkaar op:

• welke ETHOS Light-categorieën er worden meegenomen
• het schaalniveau waarop de data worden gepubliceerd (landelijk versus regionaal)
• het detailniveau van de data
• het gemak voor partijen om deel te nemen aan de monitor (bijv. tijdsinvestering)
• de frequentie waarop de data worden gepubliceerd. 

De landelijke schatting van het CBS geeft inzicht in ETHOS Light-categorieën 1, 2, 3 (gedeeltelijk), 5 en 6. Het geeft inzicht op landelijk niveau. Doordat gemeenten zelf geen gegevens aan hoeven te leveren voor deze schattingen is het gemak is relatief hoog. Met een jaarlijkse oplevering kan de frequentie als gemiddeld worden beschouwd.

De ETHOS-telling geeft inzicht in alle ETHOS Light-categorieën. De ETHOS-telling geeft regionale inzichten met een hoog detailniveau doordat het aantal dakloze personen per categorie precies wordt geteld. Door de intensiteit van het onderzoek kan het gemak om deel te nemen als lager worden beschouwd.  Het onderzoek wordt om de aantal jaar uitgevoerd. 

De Monitor Dakloosheid richt zicht op ETHOS Light-categorieën 2 en 3. Het beoogt landelijke en regionale inzichten te bieden. Met een jaarlijkse uitvraag van registers kunnen het gemak en de frequentie als gemiddeld worden beschouwd. Door de uitvraag op BSN-niveau wordt beoogd om relatief gedetailleerde data te publiceren, door de koppeling aan andere data binnen het CBS.

Aansluiting bij ETHOS Light

De instrumenten sluiten zoveel mogelijk aan bij de ETHOS Light-systematiek. ETHOS staat voor European Typology of Homelessness and Housing Exclusion waarbij dakloosheid wordt gezien als een gebrek aan volwaardige huisvesting. ETHOS Light is ontwikkeld als instrument om het aantal dak- en thuisloze mensen in kaart te brengen en geldt als minimale classificatie van dakloosheid. In het Nationaal Actieplan Dakloosheid wordt ETHOS Light genoemd als meest bruikbare definitie om dakloosheid in kaart te brengen.

Monitor Dakloosheid

De VNG, het ministerie van VWS, Valente en het CBS hebben de Monitor Dakloosheid ontwikkeld. Het doel van de Monitor Dakloosheid is om dakloosheid structureel te kunnen monitoren en om hierover op zowel regionaal niveau als op landelijk niveau inzichten te publiceren.

De Monitor Dakloosheid beperkt zich vooralsnog tot de personen in de noodopvang (ETHOS Light-categorie 2) en de personen in de tijdelijke opvang (ETHOS Light-categorie 3). Deze categorieën zijn namelijk het beste te monitoren door middel van het opvragen van registraties.

De Monitor Dakloosheid zal worden uitgevoerd door het CBS. In de aanleverstructuur verzorgen zowel de centrumgemeenten beschermd wonen en maatschappelijke opvang als de maatschappelijke opvangorganisaties de aanlevering. Er is een grote verscheidenheid in typen opvang voor dakloze personen en de (daaruit voortvloeiende) plek en wijze van registratie. Daarom is een gezamenlijke inspanning nodig van gemeenten én opvangorganisaties. De gegevens worden op BSN-niveau aangeleverd aan het CBS. De eerste uitvraag start op 1 maart 2024. 

De data worden openbaar gepubliceerd op Waarstaatjegemeente.nl en op de website van het CBS. Naar verwachting is dit in het najaar van 2024. 

• Aanleverprotocol Monitor Dakloosheid (pdf, 511 kB)
• Voorbeeldbestand Monitor Dakloosheid 2023 (csv/excel,106 kB)
• Overzicht aangeschreven gemeenten en MO-organisaties Monitor Dakloosheid (excel, 25 kB)
   
• CBS: Monitor Dakloosheid
• VNG-bericht 'Vooraankondiging start Monitor Dakloosheid' (24 november 2024)

ETHOS-telling dak- en thuisloosheid

ETHOS-telling is een landelijk telonderzoek dat inzicht biedt in dak- en thuisloosheid in Nederland. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door Kansfonds en Hogeschool Utrecht. De methode gaat uit van een eendaagse telling in een gemeente of regio, een zogenoemde point-in-time-meting. Alle organisaties of mensen die in aanraking komen met dak- en thuisloze mensen vullen op de dag van de telling vragenlijsten in over mensen die vallen in de ETHOS-categorieën. De telling wordt uitgevoerd door mensen en organisaties die in contact zijn met mensen die in leefsituaties van dak- en thuisloosheid verkeren. Dit zijn bijvoorbeeld organisaties die maatschappelijke opvang bieden, inloophuizen en zorginstellingen. 

In de ETHOS-telling wordt een bredere definitie gehanteerd dan in de cijfers van het CBS. Naast mensen in de openbare ruimte en noodopvang, worden in de ETHOS-telling bijvoorbeeld ook mensen geteld die vanwege een gebrek aan huisvesting verblijven in een stacaravan of auto. Ook mensen die verblijven bij vrienden, familie en kennissen worden geteld. Kijk voor meer informatie op de website van Kansfonds.

Landelijke schatting CBS

Sinds 2009 berekent het CBS jaarlijks het aantal dakloze mensen tussen 18 en 65 jaar in Nederland. Het CBS richt zich op ETHOS Light categorieën 1, 2, 5 en 6. Categorie 3 valt alleen onder de schatting van het CBS voor zover het gaat om mensen die verblijven in de crisisopvang of in alternatieve tijdelijke opvang. 

Meer informatie over de landelijke schattingen en bevindingen van het CBS 

Dashboard Nationaal Actieplan Dakloosheid

De focus van het dashboard Nationaal Actieplan Dakloosheid is de monitoring van de realisering van de uitvoering en acties van het NAD om daarmee inzicht te krijgen in de transformatie van opvang naar preventie en Wonen Eerst. Het dashboard zal inzicht geven in wat centrumgemeenten doen om de ambities van het Nationaal Actieplan Dakloosheid te realiseren. Het dashboard is nog in ontwikkeling en zal worden gepubliceerd op Waarstaatjegemeente.nl. Zie voor meer informatie:

• Het dashboard van het Nationaal Actieplan Dakloosheid (pdf, 899 kB)
• VNG-bericht 'Dashboard voortgang Actieplan Dakloosheid in de maak' (19 oktober 2023)