Het is alsof elke weidevogel vandaag is thuisgekomen voor de grote reünie. Het gekwetter is niet van de lucht op de eerste zondag in de lente. Wandelend over een houtkade in de Krimpenerwaard denk ik aan de polder. De historische overlegcultuur waarin boeren en burgers afspraken maakten over het peilbeheer. Partijen wogen het eigen én het gezamenlijk belang, en spraken elkaar daarop aan.
In die gematigde cultuur sloten sociale partners in Wassenaar het akkoord dat een nieuwe tijd van economische bloei inluidde, na de crisis in de jaren ’80.  We zijn het poldermodel kwijtgeraakt aan polarisatie en een politiek klimaat waarin beeldvorming steeds bepalender werd. Maar nu is samenwerken juist hard nodig om doorbraken te bereiken in de grote opgaven zoals wonen, bestaanszekerheid en de toekomst van de landbouw.
Het onlangs verschenen rapport van de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening toont opnieuw dat het fundamenteel niet goed zit met de overheid in Nederland. De toeslagenaffaire zou weer kunnen gebeuren omdat er nog niets is veranderd in onderliggende patronen. De commissie ziet een warboel van onduidelijke, slechte regels, vaak het resultaat van politieke scoringsdrift. In de uitvoering raakte de menselijke maat uit het zicht, ook door jarenlange, ‘stoere’ bezuinigen op uitvoeringsorganisaties. De politiek wil en belooft veel, zonder zich af te vragen of ingewikkelde regels uitvoerbaar zijn. Of zonder de benodigde middelen mee te leveren. Het gesprek over de beleidsinhoud is losgezongen van dat over de begroting.

Grote problemen wachten op grote doorbraken

Een andere manier van werken is noodzakelijk. Daarom schreven Sharon Dijksma en ik onlangs in de Volkskrant een pleidooi voor een maatschappelijk kabinet. Dit is een kabinet dat, ongeacht de politieke samenstelling, aansluit bij de akkoorden die we als gemeenten met verschillende maatschappelijke organisaties hebben afgesloten. Zoals recent over bestaanszekerheid en over wonen, met partijen die weten wat er omgaat in de uitvoering. Partijen die eerder tegenover stonden, gaan met elkaar gaan optrekken om het gezamenlijke doel waar te maken. Een nieuwe polder.
Voor het welslagen daarvan is het van groot belang dat het rijk meedoet in deze manier van werken en denken. Grote problemen wachten op grote doorbraken. Minder politieke beeldvorming, meer bestuurlijke verantwoordelijkheid. Oog hebben voor de context waarin partijen en bestuurslagen werken. Nederland heeft een kabinet nodig dat richting geeft, en met draagvlak in de samenleving. Als het in de polder weer lente wordt, krijgen we allicht perspectief op een nieuwe periode van bloei.